"UNË AKUZOJ...!" : Dorëshkrimi i Émile Zola (Përgatiti Ismail Ismaili)
Moderator 
"UNË AKUZOJ...!" : Dorëshkrimi i Émile Zola është
"një nga xhevahiret e Bibliotekës Kombëtare të Francës"
Para se të bënte faqen e parë të "L'Aurore" në 1898 dhe të kthente në kokë aferën Dreyfus, Émile Zola mori stilolapsin e tij. Dorëshkrimi i “J’Acuse...!”, i paraqitur në mënyrë të jashtëzakonshme për publikun në BnF, tregon fuqinë retorike të shkrimtarit në aktakuzën e tij historike kundër antisemitizmit.
Që nga viti 1991 gjendet në koleksionet e Bibliotekës Kombëtare të Francës: dorëshkrimi i çmuar i “J’Accuse...!” është ekspozuar nga 20 janari deri më 19 maj 2024 në galerinë Mazarin në sitin Richelieu, djepi i BnF në rrethin e 2-të të Parisit.
Teksti shumë i dendur prej rreth 4.570 fjalësh fillimisht ishte menduar të shfaqej në një broshurë, pa garanci për shpërndarje të gjerë me këtë mjet. Ishte botimi i tij në fund të fundit në gazetën "L'Aurore", më 13 janar 1898, dhe zgjedhja e titullit nga drejtori i saj Georges Clemenceau që e lejoi atë të shndërrohej në një ngjarje të madhe historike.
Duke mbrojtur kapitenin Dreyfus, Émile Zola e dinte mirë – duke e shkruar vetë – se do të ndiqej penalisht. Por ai e dinte gjithashtu se skandali i shkaktuar nga "tribunali" i tij mbi të gjitha do të lejonte rishikimin e gjyqit të ushtarit të dënuar padrejtësisht për tradhti.
Një fenomen i shtypit, me një tirazh prej më shumë se 200,000 kopjesh, “J’Accuse...!” nga Zola, përmes fuqisë së saj retorike, është para së gjithash një mësim shkrimi në 39 faqe. Dorëshkrimi e dëshmon këtë në vetë formën e tij.
"Është një shkrim shumë i lexueshëm, shumë prerës, gjithashtu shumë energjik"
Ky tekst historik nga Émile Zola është një nga thesaret e Bnf. E ekspozuar shumë rrallë për publikun, zakonisht mbahet ndër dokumentet më të çmuara në atë që drejtori i departamentit të dorëshkrimeve, Guillaume Fau, e quan kasafortë, në rezervën e madhe të sitit Richelieu:
"Është një dorëshkrim me format të vogël në fund, pasi fletat janë 20 cm me 15 cm, 20 cm të larta dhe 15 cm të gjera. Janë gjithsej 39 fletë të shkruara me bojë të zezë vetëm në fletët e përparme. Ato duken të lidhura si një vepër në një lidhje të bukur të kuqe maroke. Dhe nuk është thjesht një dokument, një dorëshkrim i shkruar nga një shkrimtar, madje një nga më të rëndësishmit e shekullit të 19-të. Është një dokument që ka shënuar historinë e Francës, si Marsejeza dorëshkrim, i cili citohet dhe komentohet edhe sot. Ai përbën një nga xhevahiret e koleksioneve të departamentit të dorëshkrimeve. Është një nga pjesët e tij më të çmuara, më të rralla, më të shquara."
Dhe tashmë vizualisht, analizohet se është një dorëshkrim në vetë formën e tij që u flet lexuesve:
“Është një dorëshkrim i shkruar në dorën e Émile Zola, me shkrim madhështor me bojë të zezë, shkrim shumë të bollshëm dhe që mbart tashmë në aspektin e tij këtë dimension performues të tekstit të “J'akuzojnë...!”, me dëshirën për të bindur, për të prekur dhe për të shpjeguar. Sepse është një shkrim shumë i lexueshëm, një shkrim shumë prerës, gjithashtu shumë energjik. Të gjitha këto karakteristika i japin koherencë vizuale këtij dorëshkrimi, me dimensionin e tij intelektual."
Anëtari i Comédie-Française, Denis Podalydès, i ftuar për të lexuar të gjithë tekstin në dhomën Ovale të BnF më 29 janar 2024, konfirmon gjithashtu një dimension të fortë oral:
“Po, mendoj se Zola e ka shkruar thuajse me zë të lartë, ia ka diktuar vetes ose ndoshta dikujt, por ka një ndërtim në tekst dhe një qartësi. E lashë veten të magjepsem nga teksti, nga kuptimi, me këto kopertina anaforike të J'accuse, J'accuse... Është me të vërtetë pjesë e kënaqësisë për të parë se si, me gjuhë, mund të zbulojmë të vërtetën."
“Fshirjet shprehin hezitimet dhe punën e kompozimit”
Lutja e Émile Zola kundër antisemitizmit, edhe pse në janar 1898 iu drejtua Presidentit të Republikës Félix Faure, u shkrua si një letër e hapur me qëllim që të publikohej. Sipas drejtorit të departamentit të dorëshkrimeve të BnF Guillaume Fau, është me të vërtetë një dokument pune:
“Shikojmë se është një dorëshkrim pune pasi përmban restaurime që shprehin hezitimet dhe punën e shkrimit dhe kompozimit të Émile Zola. Është një dorëshkrim që Zola e korrigjoi gradualisht përgatitjen e artikullit dhe të cilin e mbajti me vete në një zarf i cili u ruajt, e shënuar edhe prej tij: "ky zarf përmban dorëshkrimin që kam shkruar për zotin Félix Faure, President i Republikës". Dhe ky zarf ishte i lidhur me dorëshkrimin në vëllim."
"Një procedurë klasifikimi lejoi marrjen e dorëshkrimit"
Dorëshkrimi mbeti në duart e pasardhësve të shkrimtarit për një kohë shumë të gjatë. Ai u integrua në koleksionet BnF vetëm në fund të shekullit të 20-të. Ndërsa do të shitej në ankand në Sotheby's nga familja e Émile Zola në vitin 1987, Ministri i Kulturës, François Léotard në atë kohë, ndërhyri për të mbrojtur këtë dokument madhor, për ta parandaluar atë të largohej nga Franca, shpjegon Guillaume Fau:
“Udhëtimi i dorëshkrimit deri në koleksionet e Bibliotekës Kombëtare të Francës ishte i gjatë, pasi është një nga dokumentet e fundit të shkruar nga Zola që ka mbërritur tek ne. Gjithçka filloi në vitin 1904, me 91 vëllime të Rougon-Macquart. i cili ishte transmetuar nga e veja e Émile Zola, pas vdekjes së Émile Zola. Por trashëgimtarët e Émile Zola kishin ruajtur disa dokumente, dhe në veçanti këtë dorëshkrim të "J'Accuse...!", deri në momentin kur dorëshkrimi, me kërkesë të bibliotekës dhe me kërkesë të shtetit, u klasifikua si monument historik në vitin 1987. Është një procedurë e rrallë, sipas definicionit të jashtëzakonshëm, që lejon një institucion, ndaj një institucioni konservues, të parandalojë një gjë veçanërisht të rëndësishme puna për trashëgiminë kombëtare nga largimi apo shpërndarja e territorit. Dhe kjo procedurë e klasifikimit si monument historik lejoi marrjen e dorëshkrimit të "J'Akuzo...!", për ta blerë atë nga familja me marrëveshje reciproke në 1991."
“Është një draft i parë, por është një tekst i pjekur, i menduar”
Shuma e transaksionit që nuk është bërë publike do të ishte rreth gjashtë milionë franga, ose pak më shumë se 1.5 milionë euro, për këtë dokument të cilësuar si “themeltar” nga historiani Philippe Oriol, specialist i çështjes Dreyfus dhe drejtor i Maison de Zola dhe Muzeu Dreyfus, në Médan në Yvelines:
“Është një tekst madhor në historinë e Francës. Është një tekst i madh në historinë e luftës kundër urrejtjes dhe marrëzisë. Është një tekst që lind një aferë Dreyfus. Sepse, një ditë, Zola vendosi të zbriste nga studimi i tij shumë i bukur që ndodhet në shtëpinë tonë në Médan, për të nisur nga parimi se roli i një shkrimtari është ndoshta jo vetëm të shkruajë romane në majë të kullës së fildishtë, por të zbresë mes njerëzve, në mes të Nesh një moment, ne zbulojmë tradhtarin e vërtetë, atë në vend të të cilit u dënua Dreyfus: Komandant Esterhazy. Dhe të gjithë janë të sigurt, përfshirë Zola, se Esterhazy do të shpallet i pafajshëm, kundër çdo logjike dhe kundër çdo drejtësie. Dhe meqë nuk mund te rigjykohet per te njëjtin krim dikush qe është shpallur i pafajshëm, kjo do te thotë se nuk do te ketë me afera Dreyfus. Zola duke shkruar "J'Accuse...!" dhe ne fakt duke detyruar autoritetet publike ta nxjerrin ne gjyq që do të shkojë në gjykatën civile, ai po detyron rihapjen e një çështjeje që të gjithë donin ta mbyllnin”.
Dhe sipas historianit, Émile Zola nuk e zhvilloi “dorëshkrimin e tij të punës” si një “shpërthim zemërimi, të shkruar në ethet e natës”, por me strategji, duke e përgatitur paraprakisht:
“Është një draft i parë, por është një tekst i pjekur, i menduar mirë. Gjeta një intervistë të pabotuar me Zolën, botuar në shtypin anglez një muaj para botimit të “J'Accuse...!” dhe në të cilën ai thotë se nëse gjyqi Esterhazy nuk do të ketë sukses siç duhet, ai do të shkojë në civil. Në fakt, ai kishte një muaj për ta zhvilluar atë. Ai shkruan shumë kështu, edhe Zola. Ai ka drafte, ka plane, ka fletore hetimi. Por përveç kësaj, puna e të shkruarit bëhet fillimisht në trurin e tij përpara se të bëhet përmes dorës së tij. "Unë akuzoj...!" është një nga tekstet më të rëndësishme në historinë e gazetarisë. Është një nga tekstet më të rëndësishme në historinë e letërsisë. Është një tekst që ndryshon gjithçka. Kështu që është e paçmueshme.”
Përgatiti Ismail Ismaili
