Bujana Xhindoli (tregim)
Moderator 
PAJA QË BËRI NËNA-
Rrasat e lëmuara të gurit, llamburitën pas shiut të parë të vjeshtës. Me një rregullsi gjeometrike, ato të bëjnë të besosh se njerëzit e dinë mirë se çfarë mund të ketë poshtë këmbëve të tyre; nëntoka edhe pse e mistershme për disa syresh, ajo përsëri vjen përmes imagjinatës, e gjallë, e prekshme, e jetueshme. Ai është një qytet i gurtë, ngritur mbi gur e me gur. Asnjë material tjetër lëndor nuk do harmonizohej aq bukur me dritën dhe rrezet e diellit. Shtëpizat mbështeten butë pranë njëra-tjetrës dhe në zemër të blloqeve të gurëve flenë jetë njerëzish e historish të pazakonta.
Ishte ditë e dielë kur gruaja me gërsheta mori urbanin dhe u nis pranë detit. Pas dyzet vjetësh ajo do të takohej me nxënësit e maturës së viti '65. Zgjidhi gërshetin, pastroi fytyrën me ujë të ftohtë dhe hodhi mbi trup një fustan prej lini, me ngjyrë të blertë. Sytë e mëdhenj, ngjyrë kafe ende ishin të qeshur. Edhe pse me një hije të lehtë, me ngjyrë të vjollctë poshtë qerpikëve, ata të qetësonin teksa i shihje. U nis. Gjatë udhëtimit ajo kujtoi një për një të gjithë shokët e shoqet e vitit të katërt. Ishin plot tridhjetë e pesë. Ua dinte të gjithëve shtëpitë ku jetonin; ua njihte emrat e prindërve, të gjysheve dhe gjyshërve. Në vitet e gjimnazit ajo kish qenë jo vetëm një vajzë e bukur, e gjallë, por edhe një nxënëse e shkëlqyer. Shumë kohë pas mbaroi shkollën e mesme, emri i saj kujtohej për vite me radhë nga mësuesit e gjimnazit.
Kur arriti në vendtakim, shtroi me duar zhubrat e fustanit, rregulloi shallin e lidhur fjongo në rripat e çantës, pastroi me kujdes këpucët dhe drejtoi trupin. Djersët i mbuluan duar e këmbë. Një marramendje e lehtë e detyroi të ulej pranë shkallëve të një guri të madh, në qendër të qytetit. Mbylli sytë. Dëgjoi zërin e atij, që për dyzetë vjet e kish kërkuar kudo. Hapi sytë dhe pranë saj pa një burrë rreth të shtatëdhjetave, që mbante prej dore një qenush të bardhë. Ai kishte një dridhje të lehtë të kokës kur fliste. Sa shumë kishte ndryshuar! Ajo u mek. Nuk nxorri asnjë fjalë, nuk bëri asnjë lëvizje. Prit që ai të largohej. Mblodhi veten, drejtoi trupin dhe u ngrit. Nuk shkoi në takimin me shokët dhe shoqet e maturës. Mori përsëri urbanin për t'u kthyer në shtëpi. Arriti. Hapi portën e drunjtë. U ul në kopshtin e vogël para shtëpisë dhe dënesi me fjalë. Jetonte fare e vetme. Ishte fëmijë i vetëm dhe prindërit kishin pak vite që kishin ndërruar jetë. E drobitur hapi musëndrën e dhomës së pritjes dhe nxorri gjithë ç'kishte aty. Një fustan nuseje, çarçafë, peshqirë, perde të punuara me grep; mori rrobash, dyzina çentrosh. I nxorri të gjitha në kopsht dhe, përveç fustanit të bardhë i dogji të gjitha. Fustanin e bardhë e veshi. Pastroi fytyrën. Mori në telefon gjitonen dhe e ftoi për kafen e pasdites. Gjitonia erdhi sa hap e mbyll sytë. Nuk e pyeti dhe nuk i tha asnjë fjalë. Të dyja gjerbnin kafen e zezë pa sheqer.
- Sot isha andej nga deti, i tha gjitones. Vetëm nga dridhja e zërit gjitonia e mori me mend, se cilin mund të kishte takuar atje. Më pas vazhdoi: - Ai kishte një qen, unë do të marr një mace. Me sytë përdhe gjitonia e pyeti:
- Po mirë moj, nuk t'u drodhën fare duart kur dogje gjithë ç'gjete në musëndër?
- Fare, i'a ktheu ajo. Pse t'më dridheshin?
- Po ajo ishte paja jote moj e uruar! Nëna jote qërroi sytë me dantella e çarçafë.
- Mamaja ime, duhet t'ia kishte vënë veshin fjalëve të sime gjyshe kur i thoshte: "Një dritë sysh ke moj nuse, jepi dritën e botës dhe jo burrin që është në mëhallë, pa fis e soj e që pret pas portës".
Kur fjeti atë natë, në ëndërr iu bë sikur ishte pranë detit. Ai me qenushin e bardhë prej dore dhe ajo e veshur me fustan të bardhë si një nuse.
