Letra e Ajnshtajnit..... (shqipëroi Ismail Ismaili)
Moderator 
KJO LETËR E AJNSHTAJNIT, E VLERËSUAR NË 4 MILIONË EURO, NDRYSHOI RRJEDHËN E LUFTËS SË DYTË BOTËRORE
Nga Eva Leray.
Në vitin 1939, një muaj para fillimit të Luftës së Dytë Botërore, Albert Einstein i dërgoi një letër presidentit amerikan. Fizikani i famshëm paralajmëroi Franklin D. Roosevelt për rreziqet e mundshme që mund të përfaqësonte Gjermania naziste nëse do të arrinte të zotëronte energjinë bërthamore. Gati një shekull më vonë, letra u hodh në ankand për afro katër milionë euro.
Një letër e shkruar nga Albert Einstein dhe drejtuar ish-Presidentit të Shteteve të Bashkuara, Franklin D. Roosevelt, së shpejti do të dalë në ankand nga trashëgimtari i bashkëthemeluesit të Microsoft, Paul Allen, i cili vdiq në vitin 2018. Vlera e vlerësuar? “Midis 4 dhe 6 milionë dollarëve (midis 3,7 dhe 5,6 milionë euro) ” , tregojnë kolegët tanë britanikë nga BBC . Por çfarë përmban ky mision i çmuar 85-vjeçar?
Një rikthim i vogël. Në verën e vitit 1939, lufta po afrohej në Evropë. Në anën tjetër të Atlantikut, amerikanët janë të shqetësuar. Shkencëtarët kanë frikë se Gjermania naziste do të ndërtonte një bombë atomike. Të dëshpëruar, ata kërkojnë ndihmë nga Albert Ajnshtajni dhe i luten fizikanit që të lajmërojë presidentin e tyre: Franklin D. Roosevelt. Më 2 gusht 1939, më pak se një muaj para shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, fituesi i çmimit Nobel në fizikë e ekzekutoi porosinë.
"BOMBA TË REJA JASHTËZAKONISHT TË FUQISHME"
Fizikani hungarez që emigroi në Shtetet e Bashkuara, Leo Szilard, me ndihmën e kolegëve të tij, Edward Teller dhe Eugene Wigner, shkroi draftin e një letre drejtuar Presidentit të Shteteve të Bashkuara. Albert Einstein e nënshkroi atë. Shkencëtarët shkruajnë: “Gjatë katër muajve të fundit është bërë e mundur - falë punës së Joliot në Francë si dhe asaj të Fermit dhe Szilárd në Amerikë - të shkaktohet një reaksion zinxhir bërthamor me sasi të mëdha uraniumi. [...] Ky fenomen i ri mund të çojë në ndërtimin e bombave dhe është e imagjinueshme, megjithëse shumë më pak e sigurt, që mund të montohen bomba të një lloji të ri dhe jashtëzakonisht të fuqishëm. »Në fund të dy faqeve, mesazhi është i qartë: qeveria gjermane mbështet në mënyrë aktive kërkimin bërthamor. Prandaj ne duhet të luftojmë përsëri. Fizikanët më pas i kërkuan qeverisë së Shteteve të Bashkuara të bënte të njëjtën gjë. Mesazhi u dëgjua në tetor 1939, kur letra mbërriti në zyrën e Franklin D. Roosevelt.
Albert Einstein i vjen keq për nënshkrimin e letrës. Presidenti i Shteteve të Bashkuara nuk humbi kohë. Ai krijoi Komitetin Këshillues të Uraniumit, fillimet e "Projektit Manhattan". Në vitin 1945, kjo çoi në përdorimin e parë të armëve bërthamore në botë. Bombardimet atomike në Hiroshima dhe Nagasaki në Japoni nga Shtetet e Bashkuara shkaktuan më shumë se 200,000 vdekje.
“Bëra një gabim të madh në jetën time kur firmosa letrën drejtuar Presidentit Roosevelt, duke rekomanduar që ai të bënte këto bomba ” , i rrëfeu Albert Einstein kimistit dhe fizikantit amerikan Linus Carl Pauling në fund të luftës. Në letrën e botuar në vitin 1947 dhe e cituar nga Time në 2019 , fizikani thuhet se deklaroi: “Nëse do ta dija që gjermanët nuk do të kishin sukses në prodhimin e një bombe atomike, nuk do ta kisha ngritur kurrë gishtin e vogël”
