Prova të njerëzimit, dje dhe sot (Përktheu Ismail Ismaili)
Moderator 
Jorge Luis Borges, letërsia përballet me mizorinë e botës
E enjte, 13 nëntor 2025
Nga Jorge Luis Borges te Julia Kristeva dhe Shekspiri, shkrimtarët dhe poetët vazhdimisht e vërtetojnë fuqinë e fjalëve përballë dhunës së botës.
Në këtë episod të veçantë të "Le Cours de l'Histoire" (Rrjedha e Historisë ), Xavier Mauduit na çon në një udhëtim nëpër arkivat e UNESCO-s për të festuar 80-vjetorin e saj. Këto arkiva u japin zë grave dhe burrave që lanë gjurmë në epokën e tyre dhe rezonojnë me ngjarjet aktuale. Ndër zërat e paraqitur në këtë episod është ai i autorit argjentinas Jorge Luis Borges , i cili flet për Shekspirin dhe fuqinë e fjalëve.
Borges, Shekspiri dhe liria e ëndërrimit
Jorge Luis Borges lindi në Argjentinë në fund të shekullit të 19-të. Vepra e shkrimtarit, e cila përfshiu të gjithë shekullin e 20-të, arriti njohje ndërkombëtare në vitet 1950 dhe 1960. Përmes poezisë, tregimeve të shkurtra dhe romaneve të tij, Borges përcolli vizionin e tij për botën përmes një lloj rrëfimi metafizik dhe kozmopolit, ndërkohë që përballej me verbërinë progresive. Për më tepër, Borges jetoi nën diktatura dhe ishte pranë tyre përpara se t'i dënonte ato më vonë në jetë.
Në vitin 1964, në moshën 65 vjeç, shkrimtari mbajti një fjalim mbi temën "Shekspiri dhe Ne" në një seri ngjarjesh të organizuara nga UNESCO për të festuar katërqindvjetorin e lindjes së William Shakespeare. Kjo ofroi një mundësi për të nxjerrë në pah karakterin unik të dramaturgut anglez. Për Borgesin, " Ajo që ndjeu Shekspiri është shumë më e rëndësishme sesa ajo që mendonte me vetëdije. Ai mendonte se gjuha është domeni i shkrimtarit. Në ditët e sotme, një shkrimtar që e përjetonte gjuhën me të njëjtin intensitet do të rrezikonte të binte në pedanteri ose thjesht zbukurime ". Mbi të gjitha, shtoi Borgesi, " Shekspiri praktikonte artin me seriozitetin e një fëmije në lojë. Të punoje për teatrin në atë kohë ishte pak si të punoje për Hollywoodin sot. Kjo i lejoi atij t'i dorëzohej ëndrrës, lirisë së madhe të ëndrrës ".
Me Julia Kristevën, universalja përballet me mizorinë e botës.
Në vitin 2010, Julia Kristeva, anëtare e Panelit të Nivelit të Lartë për Paqen dhe Dialogun midis Kulturave, foli në UNESCO për lançimin e Vitit Ndërkombëtar për Përafrimin e Kulturave. Kjo i dha shkrimtares dhe psikoanalistes një mundësi për të ripërcaktuar humanizmin dhe për të marrë në konsideratë universalen përballë mizorisë së botës: “ Në vend që të flitet për diversitetin kulturor, është ndërkulturaliteti që duhet të promovohet. Kjo do të marrë në konsideratë traditat kulturore, duke përfshirë besimet fetare, pa harruar atë komponent thelbësor të përvojës njerëzore që ne e quajmë histori. Kjo histori na ka bërë të besojmë se universalja dhe liria janë të arritshme për të gjithë njerëzimin.”
Në fakt, universalja “e gjen vlerën e saj të plotë libertariane vetëm nëse është një universale në njëjës, universalja e respektit për personin njerëzor. Prej andej, liria e universales është liria e personit njëjës ”, përfundon ajo.
Arkiva:
Arkivi i UNESCO-s - “Shekspiri dhe Letërsia e Kohës Sonë - Jorge Luis Borges”, Zërat e Mëdhenj të UNESCO-s , Radio UNESCO, 1964
Fragment nga adaptimi televiziv i Makbethit të William Shakespeare nga Claude Barma, me protagonistë Maria Casarès dhe Daniel Sorano, transmetuar më 20 tetor 1959 në RTF.
Julia Kristeva mbi diversitetin kulturor dhe universalen në hapjen e Vitit Ndërkombëtar për Përafrimin e Kulturave të mbajtur në UNESCO më 18 shkurt 2010 (UnescoFrench, 2010)
Përktheu Ismail Ismaili
