Robert Shkurti (Përgatiti për botim Angela Kosta)
Moderator 
KUR HYRA TË VIDHJA
Isha ende i ri, sapo kisha hyrë në të njëzetat. Një djalosh i qetë, i matur dhe me zemër të butë për këdo. Por ndodh që ndonjëherë këto cilësi, sado të mira të jenë, nuk mjaftojnë për të të mbajtur larg nga ndonjë marrëzi rinore, nga ndonjë aventure që, më pas, përpiqesh ta arsyetosh me vetveten: "Isha i ri...".
Ishte hera e parë që mora një vendim aq të guximshëm, ndoshta të pamatur. "Çfarë vendimi?" – do të pyesni me habi. Eh, ç’të them… Vendosa të bëja një gjë që kurrë nuk kisha guxuar më parë: të vidhja. Po, të vidhja! Të bëhesha hajdut, sado për një herë të vetme, duke marrë nga dikush një send të çmuar.
Nuk më kishte munguar dëshira më herët, ndoshta, por gjithmonë e kisha ndjerë veten të vogël për një akt të tillë. Tani, në këtë çast të pazakontë, ndihesha ndryshe. Ishte sikur në gjoksin tim kishte shpërthyer një guxim i papritur, një nevojë për të provuar veten përtej kufijve të zakonshëm.
U nisa. Shtëpia që kisha vendosur të vidhja ndodhej në mes të një lëndine të mrekullueshme, mbushur me lule shumëngjyrëshe, që dukeshin sikur kishin dalë nga një përrallë. Ajo shtëpi më ftonte me heshtjen e saj të bukur dhe misterioze. Brenda saj ndodhej një send me vlerë, ndoshta jo vetëm materiale, që më dukej se do të më ndryshonte jetën.
Kisha vetëm duart… dhe zemrën. Asnjë vegël, asnjë mjet. Nuk mbaja me vete as çelës, as darë, as ndonjë sharrë për të sharruar dyer, dritare, hekura. Thjesht, guximin e një të riu që nuk e njeh mirë frikën. Nëse më shihte ndonjë hajdut i vërtetë, do të qeshte me mua me ironi e do të thoshte:
– Ku po shkon kështu, mor djalë? Pa asnjë mjet, pa asnjë përgatitje? I çmendur je?!
Unë e kisha vendosur. Ndonjëherë, vetëm një zemër guximtare mjafton për të kaluar çdo derë.
Shtëpia ishte e rrethuar me një mur të lartë, të heshtur dhe të ftohtë si një rojtar i vjetër. U kacavarra me vështirësi, thonjtë më gërvishtën sipërfaqen e ashpër të gurit, shputat më rrëshqitën disa herë, por ia dola. Dhe papritur, u gjenda brenda… në zemrën e një kopshti që nuk ngjante me asgjë që kisha parë më parë.
Kopshti ishte një përrallë më vete. Më i bukur se vetë lëndina që e rrethonte shtëpinë. Lule të shumta, të vendosura si gurë të çmuar mbi një qilim të gjelbër. Pemë madhështore që ndanin qetësinë me njëri-tjetrin. Në mes, një shatërvan derdhte me ritëm të pandërprerë një curril të tejdukshëm, si një fjalë e pashprehur që ngrihej përpjetë e pastaj binte butësisht mbi gurët e lagësht.
Pak më tej, një labirint me gjeth trëndafilash, një korridor magjik që të çonte drejt e te dera e shtëpisë. Ishte sikur natyra vetë e kishte endur me kujdes atë rrugë, vetëm për mua.
Mora frymë thellë. Gjunjët nisën të më dridheshin, ndërsa disa pika djerse të ftohta më rrodhën nga balli, duke më përshkuar fytyrën si rruaza uji mbi një xham në shi. Nëse nata do të ishte më e ftohtë, ato pika do të ngurtësoheshin si stalagmite të ashpra në një shpellë akulli. I fshiva me kurrizin e dorës, por zemra vazhdonte të më rrihte fort, aq fort sa më dukej se do të çahej përmes kraharorit.
Hap pas hapi, u futa në labirint. Muret e tij u bënë gjithnjë e më të larta, rrugicat më të ngushta, dhe aroma e trëndafilave më mbështillte si një mjegull që e bën edhe më të padukshme rrugën. As vetë nuk e di si përfundova përballë derës së mbyllur, dera që ruante pas vetes sendin e çmuar për të cilin kisha ardhur.
Ah, sa fort e dëshiroja atë send! Sikur e ndjeja që prapa saj fshihej jo vetëm një objekt me vlerë, por edhe një përgjigje, ndoshta një fat.
Nisa të kërkoj çelësin. E para gjë, instinktivisht, ishte të ngreja tapetin e vogël përpara derës. Asgjë. Mandej, kontrollova vazot mbi parvazët e dritareve. Bosh. Vrapova lirisht nëpër kopësht, kontrollova çdo skutë, çdo cep, çdo kthesë të errët, por më kot. Ngula sytë në degët e pemëve, duke menduar se ndoshta dikush e kishte varur atje , por jo. Gjithçka heshtte.
Iu luta Zotit me heshtjen e një lutjeje që nuk kërkon fjalë. Ngrita sytë drejt qiellit. Hëna ndriçonte e qetë, e bardhë, e pastër, si një nuse e re në natën e dasmës. Mbeta duke e soditur. E pashë në krahët e saj të hollë. Asgjë. Vështrova veshët e saj të shpueshëm. Asgjë. Zbrita vështrimin mbi gushën e saj të plotë, dhe aty pashë një gjerdan të ndritur me yje që e hijeshonte si një kurorë mbretërore. Por ai gjerdan nuk ishte i imi. Nuk më duhej. Mua më duhej çelësi, ai çelës i vetëm që do të më lejonte të hapja derën dhe të merrja atë që kisha ardhur të vidhja.
Lart në qiell, retë vraponin si atletë të çmendur, duke ndërruar trajta në çdo çast. Nuk kishin kohë për mua. Nuk më vinin dot në ndihmë. E hoqa vështrimin prej tyre, i lodhur, dhe u ktheva përsëri te dera, i mundur nga pritja, i zbrazur nga mundimi.
Por pikërisht në atë çast, kur mendova se gjithçka kishte marrë fund, kur shpresa më dukej se kishte lënë kopshtin… një mendim, si një rrufe në qiell të kthjellët, më goditi befasisht.
U drodha. Frika më përshkoi trupin si një rrymë e ftohtë. As në ëndrrat më të çmendura nuk e kisha menduar atë që po bëja. E ndjeva se nuk kisha rrugë tjetër. Ishte e vetmja mënyrë për të hyrë brenda. Shkallmova derën. Ajo lëshoi një rënkim të gjatë druri dhe u hap me një përkulje të ngadaltë, sikur po dorëzohej ndaj guximit tim të verbër.
Errësira më përpiu menjëherë. Lëvizja me hapa të vakët, si një sonambul, duke e ndjerë padurimin të më grryente si acid nga brenda. Një frikë e panjohur, e çuditshme, më ngjitej pas shpinës, ndërsa kërshëria më tërhiqte përpara. Dora më zuri çelësin e dritës dhe, me një klik të lehtë, dhoma u mbush me ndriçim. Sytë m’u verbuan nga drita. I mbulova me duar, të cilat më dridheshin pa kontroll.
Kur më në fund i hapa sytë, më dukej sikur po shihja një magji: në mes të dhomës ndodhej një tavolinë, dhe mbi të… një zemër. E kuqe flakë. Më e ndezur se ngjyra e gjakut tim, më e zjarrtë se e kuqja e një lulëkuqe në mes të qershorit. Më mbërtheu. Më rrëmbeu shpirtin.
Sytë m’u mbushën me dritë, shpirti m’u gjallërua. E dëshiroja me një uri që nuk e njihja më parë. Pa menduar, iu vërsula. Ia ngula dhëmbët zemrës, me dëshirën për ta bërë timen. Por një kërcitje e fortë u dëgjua, dhëmbët m’u thyen. U shkërmoqën një nga një, si qelqe të dobët që përplasen në gur. U përkula mbi dysheme dhe pashë copat e tyre që tingëllonin si këmbana të vogla turpi.
Zemra nuk ishte prej mishi. Ishte bërë diçka tjetër. E ftohtë, e fortë, si kristal. Ose ndoshta ishte ngurtësuar nga pritja e gjatë, ose nga mungesa e kujdesit. Ishte një zemër që nuk mund të kafshohej, por vetëm të prekej me kujdes, ndoshta me dashuri.
E kuptova, ndoshta vonë, se kisha gabuar rëndë. Dora ime, e papërmbajtur, ishte bërë armike e asaj që dëshironte më shumë. U zgjata ta merrja, ta shpëtoja, por më shkau. Zemra u rrokullis poshtë tavolinës dhe… u thye. Oh, sa më dhëmbi shpirti! Copat e saj u shpërndanë si yje të shuar. Në secilën copë pashë fytyrën time me shumë forma, të shtrembëruara, të huaja. Më tronditën. Më morën bukurinë, më shkulën burrërinë. U frikësova. E ndjeva veten të vogël, të padenjë. Dhe ia mbatha, siç ikën një frikacak që s’mund të përballojë pasojat e një ëndrre të dështuar.
Ishte hera e parë që doja të vidhja një zemër. Ta bëja timen. Dhe dështova. Shpirti më dhembi. Copat e asaj zemre u ngulën thellë në timen. Ndjeva dhimbje, por nuk munda t’i nxjerr. U zvarrita si një gjarpër nën vapën përvëluese të verës, dhe, në dëshpërimin tim, rrëmbeva një copë të vogël prej saj, si kujtim i një vjedhjeje që nuk do ta harroj kurrë.
“Do ta ruaj në gji derisa të kem frymë!” – i thashë vetes, duke e shtrënguar në pëllëmbët që më dridheshin. Vetëm atëherë e vura re: duart më kullonin gjak. Një copë xhami më kishte prerë, por nuk e ndjeja. Sepse dhimbja e zemrës ishte më e madhe se çdo gjakosje. Më e thellë se çdo plagë që lë mishi.
Dhe copat e zemrës së thyer... mbetën të pashkulura në zemrën time. Herë pas here, kur në netët e ftohta të dimrit fryjnë erëra kujtimesh, ato plagë më zgjojnë. Dhe sërish më shpojnë si kujtime të një moshe të re, ku dashuria u ngatërrua me lakminë dhe padurimi u bë armik i ndjenjës.
10 shkurt 2021
FALJA E VDEKJES
Unë vdiqa. E ndjeva thellë, si një dridhje e fundit që më përshkoi gjithë qenien. Për mua nuk do të lindë më dielli, ai zjarr qiellor që shpërndan dritë e jetë mbi gjithçka. As hëna s’do të ndriçojë më netët me argjendin e saj të qetë. Nuk do të shoh më kaltërsinë e pafundme të detit, as dallgët e tij të egra, që shfryjnë me zemërim mbi shkëmbinjtë e heshtur të bregut.
Nuk do të dëgjoj më shushurimën e valëve, kur përkëdhelin butësisht rërën e lagësht. Nuk do të shoh më shiun që bie drejt e mbi tokë, si një dritare e hapur drejt së gjallës, duke ushqyer lumenjtë që zvarriten ngadalë drejt deltës së pafund. Nuk do të ndiej më ngopjen e fushave, lulëzimin e pranverës, blerimin që vesh gjithësinë, as bardhësinë e borës që ulet si mantel mbi supet e kurrusura të maleve.
Unë vdiqa. Sepse gabova. Dhe tashmë, nuk do të jem më dëshmitar i lëvizjes së përditshme të jetës, zhurmës së rrugëve, frymëmarrjes së qytetit, asaj muzike të çrregullt që dikur më dukej bezdisëse, por që sot më mungon. Nuk do të ndjej më aromën e femrës, atë përzierje joshjeje e misteri që m’i përziente mendimet. Nuk do të shoh më bukurinë e tyre, bukuri që më mori mendjen, e më çoi drejt shkatërrimit tim.
Kur vdiqa... askush nuk e ndjeu mungesën time. As fëmijët, tashmë të rritur, të përqëndruar e ngujuar në jetët e tyre. As të afërmit, që më patën ngritur lart si hero në ditë të mira, e që më braktisën sapo rashë. As komshinjtë, ata njerëz të heshtur me kokën ulur, që këmbenim përshëndetje në shkallët e pallatit si të ishin borxhe pa shpirt. As shokët e vjetër, me të cilët pata pirë deri në harresë, pata bërë çmenduri e marrëzi. Askujt.
Dhe, të them të drejtën, përse do t’u vinte keq? Budallallëku është gjithmonë një barrë që të tjerët duan ta heqin nga shpinat e tyre. Jeta ime, në fund të fundit, nuk i përkiste askujt tjetër veç meje. Ata nuk kishin asnjë lidhje me të. Ndoshta, madje, ndienin njëfarë lehtësimi që isha zhdukur. Ndoshta i kisha trazuar, shqetësuar, qenë një ferrë nëpër këmbët e jetëve të tyre të zbrazëta, ku bota përbëhej vetëm nga thashetheme dhe ndjekja e dështimeve të të tjerëve.
“Shyqyr që e pësoi edhe ky,” dëgjova të thoshin – si të nxirrnin një peshë nga gjoksi i vet. Fjalët e tyre, në vend që të më vrisnin më tej, më falën. Sepse në atë çast e kuptova se vdekja ime kishte qenë çlirimi i tyre.
Ata që s’më duronin për së gjalli, rendën të parët në varrimin tim. Me fytyra të zymta, por me sy që shkëlqenin më shumë se petalet e kurorave që mbanin në duar. Kishin ardhur jo për të më nderuar, por për të siguruar fundin tim.
Ah, më falni! Ju gënjeva… Nuk ishte krejt ashtu. Ishte një njeri. Vetëm një. Gruaja ime. Ajo u pikëllua me gjithë shpirtin e saj, por nuk qau. Jo, ajo nuk ishte nga ato që mbyteshin në vaj. Ajo u tregua zonjë. Me një zë të qartë dhe solemn, përballë kortezhit vdekatar që ecte i heshtur si gjykatë popullore, ajo shpalli:
“Im shoq nuk ka vdekur! Do ta risjell unë në jetë!”
U largua. E trishtuar, por e vendosur.
Të pranishmit mbetën të shtangur. Të ngrirë, si pyje të zhveshur nga dimri. Nuk u besuan fjalëve të një të veje "të çmendur", e cila vraponte drejt shtëpisë, për të më ringjallur mua, burrin e saj, mëkatarin.
Ndërkohë, unë isha ende aty, i shtrirë në shtratin tonë bashkëshortor. Në atë fushëbetejë ku për tridhjetë vjet kishim luftuar ëmbëlsisht, me përqafime dhe përplasje, me heshtje e pajtime. Por tani, isha i rrëzuar. I mundur. Një ushtar i thyer, i mundur në luftën e vet.
Edhe pse në agoni, sytë më shkuan tek ajo. Ishte aty, mbi mua. I lodhur, i kandisur, pa jetë, pashë veten në pasqyrën e syve të saj. Më erdhi rëndë. Përse e bëra? Nuk vrava njeri, por e bëra atë të vuajë. U përleva për pak mish të huaj. Për një çast epshi që nuk vlente asgjë përpara gjithë asaj dashurie që më kishte mbajtur gjallë.
Po sytë e saj… ata sytë! S’kishin urrejtje. Ishin të butë, të qeshur, të ngrohtë si dikur, kur më priste në mbrëmje. S’foli. Mendoja se do të më shante, do të më mallkonte me gjithë fjalët që një grua e lënduar mund të gjejë. Por jo. Heshti. Ajo heshtje m’i grisi më thellë pendesat se çdo britmë.
As duart nuk i ngriti mbi mua. Mund të më kishte therur, por duart e saj të bardha e të buta nuk zgjodhën hakmarrjen. Ato u shtrinë drejt meje. Ndjeva ngrohtësinë e tyre si një rreze drite në një shpirt të ngrirë. Trupi m’u rrëqeth. Gjaku m’u ngjall. Damarët m’u mbushën me jetë.
Sytë m’u çelën si flatrat e një zogu që e ka harruar se mund të fluturojë. Goja m’u hap dhe prej saj shpërtheu një buzëqeshje e frikësuar, e cila u qetësua kur buzët e saj u puthitën me të miat. Ndjeva frymën e saj. Fryma e saj u bë fryma ime. Më riktheu nga vdekja, më shkund nga errësira.
“Ngrihu,” më tha me një ton që vetëm dashuria mund ta prodhojë.
“Eja, të dalim e të shijojmë jetën! Dielli gjithmonë ngjitet pas reve, edhe kur janë të zeza e të dendura. Dhe hëna nuk mungon as në netët më të errëta. Nuk do të të lë në kthetrat e errësirës vetëm pse ke gabuar, nuk e di për çfarë dhe shijove një copë mishi të huaj.”
Dhe unë… u ngjalla.
23 shtator 2022
Përgatiti për botim Angela Kosta
