SFIDAT E PËRKTHIMIT LETRAR (Përgatiti Ismail Ismaili)
Moderator 
SFIDAT E PËRKTHIMIT LETRAR
Përkthimi letrar është një stil përkthimi me interes të madh. Ashtu si llojet e tjera të përkthimit, edhe ky nuk duhet të transkriptohet fjalë për fjalë. Megjithatë, është më komplekse të ruash aspektin krijues dhe imagjinar të një vepre, gjithnjë duke e përshtatur atë në mënyrë të përsosur me gjuhën e synuar. Këtu më poshtë do të japim karakteristikat, dhe sfidat e ndryshme të përkthimit letrar.
Për të dhënë një pasqyrë të thuktë dhe koncize të natyrës së përkthimit qoftë letrar apo teknik duhet të marrim mendime të shumë ekspertëve të përkthimit por, kësaj radhe do të përpiqem të jap mendimet e mia sa i përket mënyrës së përkthimit letrar.
Para se gjithash do të përpiqem të jap një përkufizim të thjeshtë dhe sipas mendimit tim të saktë aq sa mendoj se është.
Përkthimi letrar përfshin kryesisht përkthimin e dokumenteve fiktive. Gjithashtu me këtë rast hetojmë një dominim të funksionit komunikues poetik. Për t'i ofruar lexuesit akëcilin personazh poetik, ekziston një punë e gjatë paraprake për të cilën foli Robyn[1]. Ajo saktëson: “Pyetjet që i shtrojmë vetes gjatë përkthimit, kërkimi që duhet të bëjmë për temën që nuk e njohim, mbështetet mbi kuptimin e vërtetë të fjalës, mbi përdorimin e fjalëve dhe shprehjeve…”
Pra duhet të jemi shumë të saktë sa i përket përdorimit të leksikut në gjuhën në të cilën përkthejmë. Në njëfarë mënyre duhet më shumë të përfolim ngjarjen duke mos i iku përmbajtjes. Po e marr një shembull nga përkthimi i fjalëve të urta latine, në librin e gjuhës latine kam hasur këtë proverb të cilin po e citoj : “Anquila muscas non captat”, pra nëse e përkthejmë fjalë për fjalë do të ishte kështu “Shqiponja nuk zë miza” por kjo duhet zbërthyer në mënyrë që të merr kuptimin e vërtetë: “Njeriu i madh nuk merret me punë të vogla”. Kështu duhet gjithmonë të përpiqemi kur përkthejmë që ta përshtatshëm tekstin e përkthyer që të jetë sa më i kapshëm dhe i kuptueshëm për publikun e gjerë.
Parakushtet për të prodhuar një përkthim letrar cilësor
Përkthimi letrar duhet të jetë në përputhje me rregullat themelore. Para së gjithash, kërkohet zotërimi i përsosur i të dyja gjuhëve; është e nevojshme të respektohet stili i punës. Në të vërtetë, është e nevojshme të ruhet ideja, lojërat e fjalës, stili i autorit, nënkuptimet, figurat e fjalës; zgjedhja e fjalëve, referencat kulturore (një këngë, një festë, etj.).
Qëllimi kur përkthyesi letrar fillon punën e tij është t'i qëndrojë besnik origjinalit. Cilësia e paraqitjes përfundimtare duhet të jetë e paqortueshme. Robyn shton: "Prodhimi ynë duhet të jetë i pranueshëm për lexuesin e synuar, objektivi është që ai të mos dyshojë se po lexon një përkthim."
Pesë teknikat e përkthimit letrar sipas Amparo Hurtado Albir
Amparo Hurtado Albir është një mësues, përkthyes dhe studiues i spanjisht. Në librin e saj të quajtur Traducción & Traductología: Introducción a la traductología (2001), ajo zhvillon 5 teknika, të cilat janë si më poshtë:
Adaptim
Ky konsiston në zëvendësimin e një elementi kulturor me një tjetër, specifik për kulturën e synuar.
Përforcimi gjuhësor
Këtu bëhet fjalë për shtimin e elementeve gjuhësore në tekstin e synuar. Për shembull, përdorimi i rrethanorëve për të zëvendësuar një fjalë pa barasvlershmëri.
Kompensimi
Kjo teknikë synon të shtojë një element informacioni ose një efekt stilistik në një vend tjetër në tekst nëse nuk do të ishte e mundur të përkthehej në të njëjtin vend me atë të synuar fillimisht.
Eliminimi
Përkthyesi mund të vendosë të heqë elementë që nuk janë të nevojshëm për të kuptuar në tekstin e synuar.
Huazimi
Së fundi, kjo teknikë ruan një fjalë ose frazë nga teksti burimor.
Përkthimi letrar duhet të bëhet me përpikëri, kjo punë nuk është aspak e lehtë.
Vështirësitë kryesore
Është thelbësore të zotërohet gramatika, leksiku dhe fryma e tekstit. Megjithatë, përkthyesi duhet të merret edhe me elementë të tjerë si grackat për të shmangur, dallimet kulturore dhe shumë të tjera.
Kurthet për të shmangur
-Barbarizëm → të shkruhet ndonjë fjalë që nuk ekziston në një gjuhë e synuar;
-Keqinterpretimi → përkthimi i kundërt me atë që është shkruar fillimisht;
-Kuptimi i rremë → duke përdorur fjalë që nuk i përshtaten burimit;
-Mungesa → refuzimi për të përkthyer, i lidhur me kompleksin
-Solecizmi → një formë e sintaksës që nuk ekziston në gjuhën e synuar (sh. Unë isha qenë ...)
Përveç kësaj, ka lloje të tjera të vështirësive. Robyn nënvizon vështirësitë kulturore: “Unë nuk jetoj në SHBA dhe nuk flas anglishten amerikane (jam britanik). Kështu, disa terma ose shprehje ndonjëherë kanë një kuptim tjetër nga ai që unë njoh”.
Për më tepër, përkthimi letrar është i papajtueshëm me përkthimin automatik të kryer nga softueri, sepse ka një aspekt shumë të rëndësishëm krijues (si në përkthimin e marketingut).
Standardet ISO në industrinë e përkthimit[2]
Rritja masive dhe evolucioni i industrisë së përkthimit ka krijuar një nevojë për standardizim në përkthimin e përmbajtjes. Si rezultat, Organizata Ndërkombëtare për Standardizim, ISO, ka zhvilluar standarde që rregullojnë cilësinë e përkthimeve.
Cilësia e përkthimit është jetike në fushën mjekësore, ligjore, të kontabilitetit dhe të pronësisë intelektuale, ku një përkthim me cilësi të dobët mund të çojë në humbje biznesi apo edhe vdekje (kryesisht në fushën mjekësore).
Çfarë është Organizata Ndërkombëtare për Standardizim (ISO)?
ISO është një organizatë joqeveritare ndërkombëtare që bashkon organe të ndryshme kombëtare të standardeve për të ndihmuar në zhvillimin dhe publikimin e një game të gjerë standardesh komerciale, pronësore dhe industriale. Këto standarde luajnë një rol thelbësor në promovimin e sigurimit të cilësisë dhe në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Në mënyrë tipike, emri i akronimit ISO për këtë organizatë vjen nga greqishtja e lashtë isos, që do të thotë ekuivalent ose i barabartë. Praktikisht, kjo organizatë do të kishte akronime të ndryshme në gjuhë të ndryshme dhe me qëllim të njohjes universale, themeluesit vendosën të miratonin emrin ISO.
Specifikat e standardit ISO 17100 për industrinë e përkthimit
ISO 17100 është standardi i njohur ndërkombëtarisht që rregullon industrinë e përkthimit. Ky standard përpilon dhe përcakton kriteret për ofrimin e shërbimeve të përkthimit. Ky mbulon të gjitha aspektet e procesit të përkthimit që ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë dhe ofrimin e shërbimit të përkthimit.
Ky standard ISO kërkon që të gjithë ofruesit e shërbimeve të përkthimit (TSP) të bëjnë të paktën dy hapa kyç:
-Përkthimi: Këtu përkthyesi përkthen përmbajtjen dhe më pas e rishikon atë.
-Rishikimi: këtu përmbajtja e përkthyer shqyrtohet nga një përkthyes tjetër. Përkthyesi krahason përmbajtjen e përkthyer me tekstin origjinal dhe bën korrigjimet e nevojshme.
Rruga drejt ISO 17100
Certifikimi ISO 17100 nënkupton që kompania t’u përmbahet të gjitha standardeve të vendosura për ofrimin e shërbimeve cilësore të përkthimit që plotësojnë kërkesat e klientëve. Procesi i certifikimit ISO 17100 ndjek tre hapa kryesorë:
1.
Ky është hapi i parë, ku kompania kontakton autoritetet përkatëse ISO në fushën e tyre për të kërkuar një vlerësim.
Gjatë vlerësimit, auditori ISO identifikon të gjitha fushat e mospërputhshmërisë dhe rekomandon pika për përmirësim për të përmbushur kërkesat.
Auditori më pas mbledh të gjithë informacionin përkatës për të përgatitur ose përpiluar një manual.
2
Hapi i dytë në procesin e certifikimit ISO 17100 është shkrimi i një manuali. Këtu, të gjitha procedurat e detyrueshme përfshihen së bashku me procedurat aktuale të biznesit të kompanisë.
3.
Pasi kompania plotëson të gjitha kërkesat e vendosura (burimet, para-prodhimi, prodhimi dhe pas-prodhimi), manuali paraqitet përpara një komiteti ISO dhe pasi të miratohet gjithçka, lëshohet certifikata ISO 17100. Kompania tani është e certifikuar dhe mund të përdorë shenjën e certifikimit në faqen e saj të internetit dhe në letrat e saj.
Procesi i certifikimit ISO 17100 zgjat afërsisht 6-8 javë. Ky certifikim është i vlefshëm për një periudhë tre vjeçare, pas së cilës kompania duhet të ri certifikojë se operon sipas standardeve në fuqi në industri.
Çfarë do të thotë certifikimi ISO për blerësit e përkthimit?
-Nëse një ofrues i shërbimit të përkthimit është i certifikuar ISO, mund të jeni i sigurt se ata kanë arritur një nivel më të lartë të përputhshmërisë me standardet që çojnë në një produkt përkthimi më rigoroz, profesional dhe më të saktë.
-Kjo i siguron klientët se kompania punëson një ekip njerëzor të trajnuar mirë dhe të kualifikuar me përkthyes dhe përkthyese, të cilët i trajtojnë detyrat e tyre në mënyrën më profesionale të mundshme.
Certifikimi rrit motivimin dhe moralin e punonjësve pasi ata ndjekin procedurat dhe proceset e përcaktuara për të menaxhuar detyrat, duke rezultuar në punë me cilësi më të lartë.
Ky promovon marrëveshjet ndërkombëtare sepse duke ndjekur standardet e vendosura, përmbajtja përkthehet pa humbur kuptimin e saj origjinal, i cili është jetik në industri të tilla si mjekësia, ligji dhe kontabiliteti, për të përmendur disa.
Ndërsa nevoja për shërbime përkthimi rritet globalisht, cilësia dhe saktësia e përkthimeve nuk mund të anashkalohet. Parametrat ISO sigurojnë që profesionistët e përkthimit të vëzhgojnë procese prodhimi dhe rishikimi të mirë përcaktuara dhe të përsëritura, që synojnë ruajtjen e një niveli të lartë cilësie.
Përgatiti Ismail Ismaili
