Bedri TAHIRI - PASQYRIMI ARTISTIK I HISTORISË (vështrim)
Moderator 
PASQYRIMI ARTISTIK I HISTORISË
(Ahmet Qeriqi, “Betimi i Motrës”, roman, Radio-Kosova e Lirë, Prishtinë, 2022)
Profesor Ahmet Qeriqi, një personalitet poliedrik: gazetar, publicist, i burgosur politik, luftëtar, redaktor, botues i serisë “Feniksët e lirisë”, drejtues i radios kombëtare Kosova e Lirë dhe i televizionit DIELLI, mbi të gjitha shkrimtar, me penën e tij të mprehtë, që prej kohësh iu ka rrekur trajtimit të temave të mëdha të dhimbjes sonë krenare, temave historike, të cilat, duke i pasqyruar e realizuar artistikisht, na i bën edhe më të kapshme e më të lehta për përjetime individuale.
Dhe, sikur ka parapëlqyer formën më të gjatë e më të vështirë të prozës së gjatë-romanin, ku mundësitë për trajtim shumëdimensional janë më të mëdha. Kështu, radhës së veprave të tij të deritashme historike-letrare, si: “Meditime në arrati, “Burgu”, “Milush Kopili serb apo shqiptar”, Krojmiri”, “Çlirimtarët dhe mercenarët”, “Fenomene shqiptare”, “Guri i Betimit” “Gjurmime dhe studime” etj., këto ditë iu shtua edhe romani “BETIMI I MOTRËS”, i shkruar qysh në vitin 2010.
Tema e romanit, nuk është as e panjohur as e re, është: Fati i rëndë i femrës shqiptare, në kohën e regjimit vrastar serb! Në fakt, të gjithë kemi dëgjuar e lexuar rrëfime e vargje kushtuar vajzës trimëreshë, Hasimes, që veshur si Shotë Galica, merr gjakun e dy vëllezërve të saj, diku në gjysmën e parë të shekullit XX. Qitja pushkë e motrës për vëllezër është motiv i njohur në traditën tonë dokesore. Fati i Hasimes, pas mbytjes së gardianit serb në burg, i cili kishte tentuar ta dhunonte, kishte mbetur mister i pazbuluar...Të gjithë mendonin se jeta e saj kishte përfunduar në qelitë e burgut...
Mirëpo, autori i romanit, si një gjurmues e qëmtues ngulmues, arrin ta zbardh edhe këtë detaj, pasi, në burgun ku po vuante vetë, në burgun e Suboticës (1986), takon një hungarez, të quajtur Joshka, i cili vinte nga një familje me lidhje gjaku shqiptar, përkatësisht nipin e Hasimes, e cila pas shumë peripecive, lidhet me gardian Mitarin, me origjinë shqiptare, dhe arrijnë të arratisen në Hungari...
“Gjyshja ime, Zhana, kështu e quanin, ishte me origjinë shqiptare...Ajo ka vdekur pesë vjet pasi kam lindur unë. E kam dashur shumë, meqë jam rritur në duart dhe në prehrin e saj...Ajo ka qenë nga një fshat i juaj atje në Kosovë...Kur ishte rritur, dikush ia kishte vrarë të dy vëllezërit dhe ajo ishte hakmarrë...-kishte rrëfyer i burgosuri hungarez...
Siç duket mjaftoi kjo shkëndijë për ta ndezur imagjinatën e bujshme të autorit, që, brumin e kësaj ngjarjeje të trajtuar në letërsinë tonë të pasur gojore, ta mbarshtrojë artistikisht dhe, përmes një rrëfimi origjinal të diskursit letrar, të realizoi një roman të mrekullueshëm që do të lexohet me ëndje nga të gjithë lexuesit kureshtarë.
Gërshetimi i temës bosht me ngjarjet e shumta historike, të rezistencës shqiptare të atyre viteve, lidhja emocionale e protagonistes me heroinën Shotë Galica e me të bëmat e kryetrimit të luftërave çlirimtare, Azem Galica, i jepin romanit përmasat e një vepre me vlera të veçanta e me shtrirje të gjithmbarshme kombëtare.
Heroina e romanit “BETIMI I MOTRËS”, vajza me emrin Zana, e bija e Murat Marashit, përjeton e ç’nuk përjeton. Ajo rritet përplot me sfida e me shumë mundime. Zezonat e përcollën që nga fëmijëria, kur një serb u mundua t’ia dhunonte të ëmën, Salën, por e kishte paguar me kokë, paskëtaj vrasja e dy vëllezërve, Limit e Lanit, martesa me të moshuarin, Lilë Bagra, me kusht që do t’ia merrte hakun për vëllezërit e vrarë, betimi i saj dhe realizimi i atij betimi, burgosja dhe mbytja e gardianit në burg, njohja me gardianin zemërmirë hungarez, ikja në Hungari...mbetet shëmbëlltyrë e femrës shqiptare, që reflekton dhe përligj veprimet gjatë gjithë faqeve të romanit...
Romani është i mbushur me rrëfime të jetës shqiptare nën robëri: skamjen, varfërinë, vrasjet, që i kurdiste regjimi, shpërnguljen e disa familjeve shqiptare për në Turqi, me qëllim për të shpëtuar nga regjimi vrastar, por edhe qëndresën për të mbijetuar dhe për të mos u pajtuar me robërinë.
Narracioni i romanit, përplot dramacitet, me një rrjedhë logjike e kronologjike të ngjarjeve, gjuha e pasur dhe pastër, me refleksione të fuqishme nga historia dhe etnografia shqiptare, portretizimi dhe mishërimi i natyrshëm etnopsikologjik i personazheve, bëjnë që romani të lexohet me një frymë dhe ngjarjet të të mbesin gjatë në kujtesë.
Urime, suksese e mbarësi, Ahmet Qeriqi!
