Victoire Lemoigne - “Idealizmi”, përtej të dukshmes
Moderator 
“Idealizmi”, përtej të dukshmes sipas Platonit
Nga Victoire Lemoigne
FJALËT E FILOZOFISË – Idealisti kritikohet se ikën nga realiteti. Për Platonin, ne do të largohemi prej tij vetëm për një kohë. Për t'u kthyer pastaj në kuptimin e asaj që u pa më lart.
A ju kanë quajtur ndonjëherë “idealist”, ju kanë dhënë leksione për “pa sens praktik”? Jemi larg romantizmit të shekullit të 19-të që lartësonte ëndërrimtarët e zjarrtë. Fjala bëhet inkriminuese. Idealisti akuzohet se jeton në një univers “mbi tokë”, të përbërë nga kimera dhe iluzione. Bota ecën përpara, por ky person soditës vazhdon rrugën e tij mes reve, thonë ata. Ose më mirë në libra. Sepse ne e bëjmë shpejt shkencëtarin ose filozofin një kolos abstraksioni, aq të shpërqendruar nga realiteti saqë ai bëhet i papërshtatshëm për të.
Në fiksion, janë profesorët Nimbus ose Tournesol. Kapiteni i shkëlqyer Nemo, ky shkencëtar i çmendur që endet nëpër dete me Nautilusin e tij. Ose ekscentriku “Baron perché”, nga libri me të njëjtin emër nga Italo Calvino. Duke kërkuar strehim nga jeta e përditshme, ai ngjitet në një lis, për të mos zbritur më kurrë - gjatë gjithë jetës së tij. Idealisti e ka kokën në qiell, dhe këmbët... në pus. Këtu përfundon Thales i Miletit, përballë një shërbëtori trak të qeshur, i cili, duke soditur yjet, nuk e di më se ku po shkon. Ai që ua përcjell pasardhësve aventurën e tij fatkeqe, të rrëfyer nga Sokrati, është megjithatë... Platoni, idealisti i parë.
Platoni është shqetësues. Na godet kundër kufijve të racionalitetit. Konvertimi i perspektivës duhet të jetë radikal. Ajo që shihni, na thotë ai, janë vetëm gjëra të ndjeshme që përfundimisht do të zhduken. Është bota e ndryshimit dhe të shumëfishtës, e përkohshme dhe relative. Nesër ajo nuk do të jetë më. Platoni i qorton këta filozofë të parë grekë që shpjeguan botën me anë të materies: me ujë për Talesin, me ajër për Anaksimenin, me apeiron - një gjë e papërcaktuar - për Anaksimandrin. Tani parimi i gjithçkaje, vendos ai, janë Idetë, nga greqishtja eidos që do të thotë "formë". Ideja është plotësia e qenies. Është e përjetshme.
Njëfarë nostalgjie për Idetë
Platoni nuk mund të na fajësojë. Ai vetë e pranon se refleksi i parë është të besojmë në përvojën tonë të menjëhershme. Duke besuar se asgjë nuk ekziston jashtë asaj që është e dukshme, e prekshme, e matshme. Por ajo që shqisat tona na bëjnë të zbulojmë është vetëm një pjesë e realitetit. Dhe kjo është pak gënjeshtër. Le të marrim ndonjë zebër. Duke e parë atë, do të shoh vetëm përzierje, papastërti. Sepse do të shoh edhe madhështinë edhe vogëlsinë, të bardhën dhe të zezën. Unë nuk do të shoh madhështi në vetvete. Dëshmi se një botë tjetër ekziston paralelisht. Ai përmban vetë madhështinë, vogëlsinë absolute, bardhësinë absolute. Kjo është bota e ideve. Bota e ndjeshme merr pjesë në këtë botë që Platoni e quan "të kuptueshme", domethënë se ajo e nxjerr jetën dhe ekzistencën e saj prej saj.
Çfarë duhet bërë atëherë? Platoni na udhëzon në këtë konvertim shpirtëror, me të cilin ne largohemi nga bota e ndjeshme. Largohu prej saj për një moment, pastaj kthehu në shpellë për ta banuar më mirë atë. Keni parasysh se nuk është gjithçka, se nuk është asgjë pa formë. Sa për përvojën, nuk është e keqe. Por ne gjithashtu duhet ta kalojmë atë të banuar nga bindja se një botë tjetër shtrihet përtej, të cilës shqisat nuk mund t'i japin vetë akses. Për ta njohur atë, duhet mbajtur mend një lëvizje "reminishence". Sepse idetë kanë qenë gjithmonë tek ne. Ne nuk jemi gjithmonë të vetëdijshëm për to, por ruajmë njëfarë nostalgjie për to. Mbi të gjitha duhet të ngjitesh lart. Dhe kjo, gradualisht. Nga bukuria e trupit, arrijeni atë të shpirtit. Nga shpirti, lëvizni drejt njohjes së sjelljes së mirë morale. Pastaj atë të shkencës. Për të arritur, në fund të ngritjes, vetë bukurinë, qenien absolute.
Idealizmi i Platonit nuk e eliminon materialin, sensualen. Ai thjesht thotë se nuk duhet të mbështeteni shumë tek ai dhe se do të jetë gjithmonë relativ. Duhet t'i besoni ashtu siç do t'i besoni një hije. E vërteta është fusha e të kuptueshmes. Doktrinat të cilat, nga ana tjetër, e parashtrojnë mënyrën e qenies së ideve si superiore ndaj asaj të ndjeshmes, do të cilësohen gjithashtu si idealiste. Ne e kuptojmë se ka shumë filozofë atje. Kështu, idealizmi transcendental i Kantit, pastaj i Huserlit për shembull. Termi duhet të trajtohet me kujdes. Le ta kujtojmë idealistin si atë që sheh përtej të dukshmes. Dhe është ajo që ai kap përtej asaj që i jep kuptim të ndjeshmes.
Përktheu: Ismail Ismaili
