Teuta Sadiku - Vlerësim për poetiken e Fatmir Terziut
Moderator 
MOTIVI I FLOKUT SI SHENJË, SI MIT DHE SI TRUP MEMORIE NË POETIKËN E FATMIR TERZIUT.
Poezia e Fatmir Terziut, si përfaqësues i diasporës shqiptare në Angli, shfaq një ndjeshmëri që bashkon kujtesën individuale me horizonte më të gjera ekzistenciale. Në “Hidhi një sy rënies së butë të flokëve të mi” motivi i flokut shndërrohet nga imazh i përditshëm në një simbol kompleks: nënkupton kalimin, intimitetin, mitin dhe një lloj ekonomie të Zotit (siç shprehet poeti).
Poezia hapet me një thirrje intime: “Nëse mundesh hidhi një sy, / rënies së butë të flokëve të mi!” Kjo ftesë pozicionon lexuesin si dëshmitar dhe korrespondent emocional. Flokët, në vargjet e mëvonshme, lidhen me “shirat e verës”, “aromën e mrekullisë”, “fije të arta” dhe “galaktikat e argjendta”. Kjo rradhitje imazhesh bën dy gjëra:
-Transformon një fenomen të përditshëm (rënia e flokut) në një përvojë multisensoriale: shije, erë, pamje, tingull (“simfoninë e zogjve”).
-E bën motivin parashutë për metafizikën e të përjetshmes: “mendime të përjetësisë rreth kësaj bote”.
Përmes figurave metaforike, poeti e kthen trupin ,flokun në një hartë ku bashkohen mikro (kujtesa personale) dhe makro (galaktikat). Vargjet si “do të gjesh të çmendur galaktikat e argjendta / (mos dysho për dimrin) / kjo është më e pakta” shprehin një lirizëm që refuzon binaritetin stinë/jo-stinë dhe i jep përshtypjen e një kozmologjie personale.
Poezia ripërcakton rënien e flokut si “mit”: “sepse, a nuk është kështu, rënia e flokut një mit, / (tashmë i dalë boje).” Kjo deklaratë e bën motivin të dyfishtë: është mitologji personale (një ritual i identitetit) dhe fenomen i kalueshmërisë (i “dalë boje”). Ky dyfishim i jep poezisë tensionin midis elevimit mitik dhe ironisë së kohës.
Kujtesa shfaqet si një trup i shpërndarë: “kujto lajthitjet e dashurisë, / që vijnë e zënë poret e derës.” Metafora e poret e derës, e lidhur me “lajthitjet”, sugjeron një trup/arkitekturë që përthith historitë emocionale ,imazh tipik i poezie së kujtesës ku trupi dhe shtëpia takohen.
Ftesa e përsëritur (“Nëse mundesh hidhi një sy”) e bën lexuesin bashkëpjesëmarrës. Ky lloj adresimi krijon një marrëdhënie dialogu me lexuesin: poezia nuk është vetëm për t’u lexuar, por për t’u përjetuar. Kjo teknikë është tipike e poezisë kontemporane që synon të përfshijë subjekivin e tjetrit si një element interpretues.
Një nga fuqitë e poezisë është aftësia për të mbajtur së bashku sensualen dhe reflektimin metafizik. Terziu e bën këtë duke përdorur imazhe prekëse (floku, pupa, zogj) dhe duke i lidhur me kategori të mëdha (dita, stina, mitet). Kjo bëhet me një gjuhë shpesh të përzier: fraza të thjeshta dhe “ metaforike” që hapin horizonte interpretative.
Floku funksionon si shenjë e lexueshme në nivele të ndryshme (biologjikisht, estetikisht, mitikisht). Duke u ndalur te “kartë biznesi e Zotit” (varg i fundit), poeti përdor ironinë semiotike: një objekt i zakonshëm shfaqet si dokument transcendental.
Teksti flet me mitet dhe traditat e tjera (rënia si simbol i shkallës së ndryshimit të jetës, motive të dashurisë dhe kujtesës). Kjo hap mundësi krahasimi me motive të ngjashme në traditën ballkanike, ku flokun shpesh e gjejmë në motive e dashurisë, nderit .
Në traditën evropiane, motivi i trupit që shfaq tipare metafizike shihet në autorë si Rilke (sensuale + metafizikë), Eliot (simboli i kohës) dhe poetët fenomenologjikë modernë. Terziu e afron sensin e përditshëm me kozmikën, një lëvizje e ngjashme me disa shtrirje moderniste evropiane.
Në traditën ballkanike motive trupore (si flokët) shpesh lidhen me kujtesën kolektive, nderin, mitet e familjes dhe traumën historike. Tek Terziu, megjithatë, mungon referenca eksplicite historike kolektive; fokusi mbetet i brendshëm, individual dhe universal. Kjo e vendos poetikën e tij në një hapësirë të ndërmjetme:poetika e tij është ballkanike në ndjeshmëri (pasion, intimitet), por evropiane në teknikë (reflektim fenomenologjik, simbolizëm i përmbledhur).
Poetika e Terziut ka një kombinim të pasur të shqisave në një kohë të shkurtër poetike, çka krijon efektin e sinkronisë,lexuesi “ndjen” shfaqjen.
Transformimi i një akti të përditshëm në mit, që e bën të zakonshmen të duket e shenjtë.
Përdorimi i adresimit (imperativi i butë “Nëse mundesh hidhi një sy”) e bën poezinë performative.
Vargu përfundimtar “rënia e flokut është në kartën e biznesit të Zotit” krijon një tension metaforik ,një risk modern dhe postmodern i lirizmit.
Disa metafora (p.sh. “kartë biznesi e Zotit”) janë joshqyrore dhe mund të dështojnë të lidhen logjikisht me shtresat e tjera, duke krijuar një ndjesi disonance të qëllimshme, por ndonjëherë të paekuilibruar.
Përdorimi i shumë imazheve kozmike në poezinë e shkurtër rrezikon të fragmentojë fokusin letrar; një qasje më e kursyer shpesh forcon efektin liriko-filozofik.
Poezia e Fatmir Terziut qëndron si një fushë ku kalimi intim dhe reflektimi kozmik bashkohen. Risia e poetikës është në kombinimin e shqisave dhe transformimin mitik të përditshmërisë.
Bibliografia
-Bakhtin, Mikhail. The Dialogic Imagination. University of Texas Press, 1981.
-Barthes, Roland. Image—Music—Text. Hill and Wang, 1977.
-Merleau-Ponty, Maurice. Phenomenology of Perception. Routledge & Kegan Paul, 1962 (orig. 1945).
-Ricoeur, Paul. Memory, History, Forgetting. University of Chicago Press, 2004 (orig. 2000).
-Eagleton, Terry. Literary Theory: An Introduction. University of Minnesota Press, 1983.
Fatmir Terziu është një poet, shkrimtar dhe studiues shqiptar me banim në Angli, i njohur për kontributin e tij të gjerë në fushën e letërsisë dhe kulturës. Ai ka botuar mbi dhjetë vëllime me poezi dhe prozë, duke shpalosur në veprat e tij tematika të thella dhe emocione të ndjera, që prekin identitetin, atdhedashurinë dhe përvojat njerëzore.
Veprimtaria letrare:
Terziu është autor i një sërë veprash poetike dhe prozaike, ku spikat aftësia e tij për të ndërthurur filozofinë, reflektimet personale dhe ndjeshmërinë sociale. Poezia e tij karakterizohet nga gjuha e pasur figurative dhe ndërtimi artistik që fton lexuesin të meditojë mbi jetën dhe ekzistencën. Ndërkohë, veprat në prozë reflektojnë një pasqyrë të jetës shqiptare dhe emigrantëve, duke sjellë një kombinim të fuqishëm të realitetit dhe krijimtarisë.
Fatmir Terziu është gjithashtu themelues dhe botues i revistës online "Fjala e Lirë", e cila promovon krijimtarinë e autorëve shqiptarë dhe mbështet dialogun letrar e kulturor ndërkombëtar. Revista është një platformë e hapur për shkrimtarë, poetë dhe studiues nga mbarë bota, duke kontribuar në ruajtjen dhe zhvillimin e kulturës shqiptare në diasporë.
Veprimtaria e tij ka marrë vlerësime pozitive si në Shqipëri ashtu edhe jashtë saj. Përmes krijimtarisë dhe angazhimit kulturor, Terziu ka ndihmuar në përçimin e zërit të letërsisë dhe kulturës shqiptare në arenën ndërkombëtare, duke u bërë një figurë e rëndësishme në diasporën shqiptare në Angli.
Terziu është autor i një sërë veprash poetike dhe prozaike, ku spikat aftësia e tij për të ndërthurur filozofinë, reflektimet personale dhe ndjeshmërinë sociale. Poezia e tij karakterizohet nga gjuha e pasur figurative dhe ndërtimi artistik që fton lexuesin të meditojë mbi jetën dhe ekzistencën. Ndërkohë, veprat në prozë reflektojnë një pasqyrë të jetës shqiptare dhe emigrantëve, duke sjellë një kombinim të fuqishëm të realitetit dhe krijimtarisë.
Fatmir Terziu është gjithashtu themelues dhe botues i revistës online "Fjala e Lirë", e cila promovon krijimtarinë e autorëve shqiptarë dhe mbështet dialogun letrar e kulturor ndërkombëtar. Revista është një platformë e hapur për shkrimtarë, poetë dhe studiues nga mbarë bota, duke kontribuar në ruajtjen dhe zhvillimin e kulturës shqiptare në diasporë.
Veprimtaria e tij ka marrë vlerësime pozitive si në Shqipëri ashtu edhe jashtë saj. Përmes krijimtarisë dhe angazhimit kulturor, Terziu ka ndihmuar në përçimin e zërit të letërsisë dhe kulturës shqiptare në arenën ndërkombëtare, duke u bërë një figurë e rëndësishme në diasporën shqiptare në Angli.
Fatmir Terziu mbetet një zë i fuqishëm i letërsisë bashkëkohore, që përfaqëson me dinjitet trashëgiminë,letërsinë shqipe dhe shpirtin shqiptar në mjedisin letrar global.
Teuta Sadiku
