Fatmir Mehmeti - Analizë gjuhësore, semantike dhe moralo-edukative e fjalëve të urta (-IV-)
Moderator 
ANALIZA GJUHËSORE, SEMANTIKE DHE MORALO- EDUKATIVE E FJALËS SË URTË POPULLORE:
“GJUHA SHKON KU DHËMB DHËMBI.”
Analiza gjuhësore
Struktura sintaksore:
Kjo është një fjali dëftore e pohimit, sipas gjymtyrëve kryesore e thjeshtë. Kryefjala- gjuha, gramatikore
Kallëzuesi është"shkon" kallëzues foljor.
Ku dhëmb dhëmbi – rrethanor vendi me funksion metaforik
Leksiku:
• Gjuha në kuptimin figurativ shpreh të folurin, mendimet që artikulojmë.
• Dhëmbi përdoret për të shënjuar një vend të ndjeshëm, një problem a një brengë.
Shprehje metaforike:
Kjo fjalë e urtë është metaforë e bazuar në përvojën fiziologjike: kur kemi dhimbje dhëmbi, gjuha vetvetiu prek vendin e dhimbshëm. Populli e ka transferuar këtë mekanizëm natyror në sjelljen e njeriut, duke bërë një metaforë konceptuale: Mendimet dhe bisedat e njeriut shpesh përqendrohen te problemet, shqetësimet ose interesat e tij.
Analiza semantike
Proverbi nënkupton një njeri që ka prirje të flasë atje ku e djeg, ku ka hall, ku ka interes.
Diskutimet orientohen drejt temave që sjellin tension emocional, personal, material, social etj. Fjala e urtë zbulon karakterin egocentrik të komunikimit njerëzor: fjalët lindin nga brendia dhe prekin atë që na prek neve.
Kuptimi i përgjithshëm semantik:
Fjalët e njeriut shpesh e tradhtojnë dhe tregojnë problemet e tij të brendshme.
Analiza moralo-edukative
Nga kjo fjalë e urtë dalin disa mësime:
Kujdesi në komunikim
Njeriu duhet të kontrollojë gjuhën, sepse ajo mund të zbulojë plagët e fshehta, brengat personale, dobësitë psikologjike dhe interesat egoiste
Edukimi emocional
Nuk është e këshillueshme të flasim gjithmonë për shqetësimet tona, sidomos në mënyrë të përsëritur, sepse mund të rëndojmë veten dhe të tjerët.
Krahasime me gjuhë dhe kultura të tjera
Proverbi shqiptar “Gjuha shkon ku dhëmb dhëmbi” ka paralele të ngjashme në shumë tradita të botës, që të gjitha mbështeten në idenë se komunikimi i njeriut është i lidhur ngushtë me emocionet dhe interesat personale.
a) Anglisht
• “The tongue follows the heart.”
• “People talk about what’s on their mind.”
Kuptimi: njeriu flet për gjërat që i rrinë në mendje, halli i zë bisedat.
b) Italisht
• “La lingua batte dove il dente duole.”
(Shqiptarët e kanë marrë me mjaft afri pikërisht nga kjo kulturë mesdhetare.)
Shprehja është identike në formë dhe kuptim me proverbin tonë.
c) Frëngjisht
• “La langue va toujours où la dent fait mal.”
Edhe këtu përdoret e njëjta metaforë fiziologjike – dhimbja dhe shqetësimi emocional lidhen me shprehinë e të folurit.
d) Spanjisht
• “La lengua siempre va al lugar del dolor.”
Përsëri, theksohet lidhja mes dhimbjes shpirtërore dhe shprehisë së komunikimit.
e) Turqisht
• “Dil, yüreğin tercümanıdır.”
(“Gjuha është përkthyesja e zemrës.”)
Këtu nuk përdoret dhëmbi, por parimi është i njëjtë: fjalët tregojnë brengat e zemrës.
f) Arabisht
• “اللسان يفضح ما في القلب”
(“Gjuha zbulon ç’ka në zemër.”)
Ndërthurje e natyrshme mes mendimit të brendshëm dhe të folurit.
Përmbledhje krahasimore
Anglisht-The tongue follows the heart, Italisht- La lingua batte dove il dente duoleI, frëngjisht- La langue va toujours où la dent fait mal spanjisht-La lengua siempre va al lugar del dolor.Turqisht-Dil, yüreğin tercümanıdır, arabishtلسان يفضح ما في- القلب
Mesazhi ndërkulturor
Këto paralele tregojnë se:
• shqetësimi njerëzor është universal, pavarësisht gjuhës
• njeriu kudo në botë zbulohet nga fjalët e tij
• popujt kanë vëzhguar të njëjtën sjellje instinktive
→ gjuha kthehet te ajo që “dhemb”
c) Vetëdija sociale
Njerëzit shpesh e kuptojnë shpejt se “ku të dhemb dhëmbi”. Kjo mund të përdoret keq kundër nesh.
Prandaj:
Heshtja dhe maturia janë forma e mbrojtjes.
d) Empatia
Të kuptojmë se kur dikush kthehet vazhdimisht te një temë, ai mund të ketë një hall real dhe ka nevojë për dëgjim e mbështetje.
Përfundim
Proverbi “Gjuha shkon ku dhëmb dhëmbi” është një thënie e mençur që ndërthur biologjinë me psikologjinë dhe sjelljen sociale të njeriut. Ajo na mëson se:bisedat e njeriut rrjedhin nga brengat dhe interesat e tij, fjalët zbulojnë më shumë për shpirtin sesa mendojmë, duhet maturi, vetëkontroll dhe empati në komunikim.
