Sulejman Halil Mato - Cikël poetik (Përgatiti A. Kosta)

Sulejman Halil Mato - Cikël poetik (Përgatiti A. Kosta)
Cikël Poetik
 
PLAKAT E VUNOIT

(Vuno. Mbrëmje gushti e qëndisur me yje.
Mugëtirë. Shtatë plaka vunotase janë
ulur në një prag porte dhe monologojnë pa zë.)

Nuk dimë sa kohë kemi që presim kështu...?!
Nuk dimë sa kohë u bë që kanë ikur djemtë tanë?!
Tani na ka lënë dhe mendja, nuk kujtohemi dot.
Si na iku kështu kjo jetë, si një ëndërr e keqe
me sy të picërruar nga deti...

Nuk e kujtojmë dot, jo, kur na kanë ikur.
Megjithatë, s’themi gjë. Ishin djemtë tanë.
Bëjmë sikur s’dimë gjë, sikur s’ua kemi vënë re fëmijëve
tanë, që ikën e na lanë.

* * *
Kështu dalim së bashku çdo mbrëmje, në mugëtirë,
me duart e fshehura në futat e zeza dhe bëjmë si
kur presim...
Dëgjojmë të qeshurat e tyre të largëta,
në Amerikë, në Kanada.

Çdo mëngjes u rregullojmë krevatet e martesës,
u pastrojmë fotografitë. Hapim sëndukët e vjetër të nusërisë
dhe u mbajmë erë këmishave të tyre,
përzier me erën e molës.

* * *
Kur do të kthehen djemtë tanë?
Pyesim Hënën, një Hënë të ftohtë dhe memece
që shëtit mbi çatitë tona netëve. Mos vallë i ka parë...?!
Çdo natë kur ikën larg nëpër dete,
mos vallë i ka parë djemtë tanë...?!
Ku janë?
Ç’bëjnë?
Si jetojnë?
Pyesim një yll që qëndron gjatë gjithë natës ndezur,
si fener mbi mallin tonë të përvëluar,
pyesim murmurimën e detit që imiton brengat tona...
I rrit, i shton, i shumëzon, i shpërndan
në të pesë kontinentet.

* * *
Ikën bijtë tanë.

I kishim si drita e syrit.
U lanim rrobat çdo mbrëmje... Gatuanim gjithë gëzim.
Tani jetojmë pa zemër në gjoks,
nuk kemi më kujt t’i qajmë një hall,
nuk kemi kujt t’i themi: “Jetoo!”
Nuk kemi më jetë...
Prapa botës i çuat jetët tona, jetoo!

* * *
Tani jemi bërë si hije të ditëve tona të dikurshme,
e shpirtra që vërtiten, rreth këtyre gërmadhave të vjetra.
Na kanë harruar, jo vetëm fëmijët, por edhe vetë vdekja.

Nuk dimë për kë të gatuajmë, për kë të lajmë?!
Për kë të pastrojmë odat mëngjeseve, shkallët, oborret?!
Për kë të lyejmë pragjet e portave me gëlqere?!
Kemi harruar prej kohësh të dëgjojmë të qara fëmijësh,
kemi harruar kur kemi lindur, kemi harruar sa vjeç jemi,
kemi harruar të kemi qenë, ndonjëherë, të martuara...

Nuk jemi ne që vërtitemi në dhomat tona të mëdha,
nuk jemi ne që dalim në kopsht,
nuk jemi ne që u hedhim thërrime pëllumbave,
nuk jemi ne, jo...
Janë shpirtrat tanë të paqetësuar
që vërtiten portë më portë.
Herë-herë na duket se do na hanë këto mure,
do na hanë gojët e dyerve dhe të dritareve,
do na hanë trarët e nxirë të shtëpive...!
Do na hanë... do na hanë!

Po kush ju çoi kaq larg, jetoo?
Ishit aq mirë këtu, shtëpia dhe buka mjaftonte
për të gjithë.
Deti rrit peshq,
mali rrit bar e trëndelinë.

Mblidheshit mbrëmjeve te sheshi e mbanit iso:
“Vajza e valëve...”
Iso mbanin dhe dallgët e detit në Jal
dhe Hëna e yjet mbanin iso, bashkë me ju.
Janë të bukura këto vende, jetoo,
janë të bekuara nga Zoti.
Po kush ju çoi kaq larg, jetoo?

* * *
Herë-herë, kur muzgu i qëndisur me hënë e yje bie mbi këto brigje
dhe dritat shkëlqejnë në ishuj,
na kap një mërzi aq e madhe, aq e madhe...
Kemi frikë mos na ikë mendja,
kemi frikë se mos dhembja na shndërron në qyqe,
kemi frikë mos shndërrohemi në qyqe të pyjeve
dhe kukuvajka të brigjeve,
kemi frikë mos zemra do të na plasi papritur,
kemi frikë mos vdesim të vetmuara në dhomat tona të gjumit,
sidomos, kemi frikë mos vdesim netëve,
sidomos kemi frikë mos vdesim në ndonjë natë të tillë,
nën krisma vetëtimash me bubullima shurdhonjëse,
kemi frikë mos nuk na troket njeri te porta, me ditë të
tëra,
kemi frikë mos na lënë pa varrosur...
Kemi frikë! Kemi frikë!

Jo. Jo. Nga vdekja nuk kemi frikë.
Kemi frikë nga ndonjë ëndërr e keqe...
Kur shohim se fëmijëve tanë diçka u ka ndodhur.
Mos i kanë vrarë? Mos i kanë grabitur?
Mos i kanë fyer? Mos i kanë përgojuar...?

Shpatull më shpatull janë vrarë me mall,
për këto plaka gërmadha e për këto gërmadha plaka,
për Skutarën dhe Jalin?
I ka vrarë malli për llambën madhe të Hënës që shëtit
çdo natë mbi çatitë e pikëlluara të Vunoit...
I ka vrarë malli. I ka vrarë malli!

* * *
Herë-herë na duket se s’jemi fare fillikat,
kur dëgjojmë në male zilet dhe këmborët e bagëtive,
dëgjojmë zërin e një fyelli të brengosur që këndon mbi
çatitë tona
dhe shohim se si na afrohet macja me mjaullima malli,
dëgjojmë zërin e një gomari që këndon i vetmuar në
brigje
dhe zërin gazmor të këndesit të shtëpisë
që lajmëron yjet çdo agim mbi sorua...
Është i bukur ky vend, jetoo!
Brigje të kaltra,
të mallkuara me kurbet të zi.

* * *
S’jemi fare vetëm, jo,
kur shikojmë se si dhe minjtë e zhapikët
hyjnë e dalin mureve të vjetra, të gëzuar,
një merimangë mbi dritare thur ditë e natë rrjetën e saj
me fije ari.
S’jemi fare vetëm, jo.
S’jemi fare vetëm, jetoo!
Jemi shumë plaka
në një fshat me njëqind shtëpi.
S’jemi fare vetëm... jo. Kemi dhe varret pranë kishës,
varre të lashta dhe të reja. Varre, varre, varre...
Dhe shtëpitë tona të gurta, na ngjajnë si katakombe

* * *
Sa e shkurtër ishte kjo jetë, jetoo!
Si iku kaq shpejt?! Si na iku kaq shpejt?!
Pa shplarë duart e futura në kazanët e rrobave,
pa drejtuar trupin e kërrusur mbi brumin e magjeve,
pa kaluar një natë me burrat tanë
që ikën dhe na lanë...
Pa kërcyer një herë në dasmat e fëmijëve,
Pa qarë një herë me zë të lartë nën drurët e ullinjve,
pa u ngopur një herë me gjumin e mëngjesit,
pa iu gëzuar dashurisë së fëmijëve...
Si na iku kështu kjo jetë, jetoo?!

S’jemi fare vetëm, jo. Sidomos netëve
kur takohemi, të gjallë e të vdekur.
Bisedojmë me shpirtrat gjatë gjithë natës,
gjer kur mbi det del ylli i mëngjesit.

* * *
Një kumbull e bardhë çeli mbi gur
dhe u vyshk si “Vajza e valëve”.
Nata është shpirti ynë i zi,
përzier me dallgë deti dhe yj.
O Zot! Përse na paske mallkuar
me pritje dhe mall?
S’mbajmë mend kur kemi lindur,
mos vallë kemi lindur plaka?

* * *
I kemi bërë gati takëmet e vdekjes
dhe i ruajmë në sëndukët e vjetër të nusërisë.
Nuk dimë, kush do të na lajë trupin
ditën e fundit të mbrëmjes?
Dhe kur të ikim, përsëri këtu do të na gjeni
zogj të egër malli, duke vajtuar mbi ullishta.
Kalojnë tragetet në det dhe ikin
si ëndrra të bardha të ditëve të pajetuara.

Lëvizin ngadalë, treten në largësi...
Brenda ka jetë, brenda ka ngrohtësi.
I shikojmë nga larg, të qeta dhe indiferente.

Udhëtimet nuk janë tonat, as dashuritë e të tjerëve.
Tashmë, jemi shndërruar të gjitha
në statuja prej shtufi të zi.

Kur të vini, bijtë tanë e mos të na gjeni,
na kërkoni në pyje...
Jemi shndërruar në qyqe
që ligjërojnë gur mbi gur.

Mbi varret tona emra mos vini...
“Ishin ca plaka, që s'jetuan kurrë!.”

FLUTURIMI I FUNDIT

Nënë Nunçia fle,
Nënë Nunçia fle...
Në ëndrra sheh motrën e vogël, Vitorinë,
ishte shtatëmbëdhjetë vjeç, me dru e ngarkuar.
Fatzeza e mjerë...
I rrëshqiti këmba dhe ra në humnerë.

Nënë Nunçia fle,
Nënë Nunçia fle...
Në dhomën e saj të vogël, kundruall detit.
Porta e mbyllur me lloz... mobiliet mjerane,
pllakat e oborrit të lyera me gëlqere,
dera e mbyllur me një bravë veneciane.

Nunçia fle,
fle dhe ëndërron.
U vë veshin erërave që vijnë nga deti.
Kërkon të dëgjojë cicërimat e nipër-mbesave të saj,
që i ka aq larg e s’mund t’i shikojë.

Nënë Nunçia fle.
Ka disa ditë që sheh një ëndërr
sikur netëve fluturon si zog nga dritarja.
Herë bëhet zog e herë bëhet qyqe...
Krahët hap përmbi ullishte.

Nënë Nunçia fle,
fle dhe ëndërron,
sikur fluturon si një çafkë e lumtur,
mbush ajrin me klithma.
Rrotullon krahët, kalon kopshte dhe oborre...
Ngjitet lart, si një balonë
e lidhur te porta e drunjtë e Nikollore.
Mban frymën pak kohë mbi varrezat e fshatit,
ku prehen eshtrat e të parëve të saj,
e bren kujtimi për Zahon, Kalon, Evgjeninë,
e vret kujtimi për Vitorinë
që i shkau këmba dhe ra në humnerë,
ngarkuar me dru mbi shpinë...

Në fshatrat e rivierës kanë çelur portokallet.
Në pyje dëgjohet kënga e qyqeve,
në det dëgjohet kënga e sirenave.

Nënë Nunçia fle,
fle dhe ëndërron.
Krevati i saj prej hekuri është nën dritare.
Disku i argjendtë i hënës bie mbi jastëkun e qëndisur
me grep.

Është një hënë e bardhë që duket sikur këndon netëve
dhe lundron mbi shtëpitë e bardha të ngritura në Breg.

Në ishullin e Korfuzit rrinë ndezur dritëzat... ,
xixëllijnë si xixëllonja...

Nënë Nunçia fle,
fle dhe ëndërron.
I duket, sikur dikush i thërret nga kopshtet.
Nunçia! Nunçiaaa..!
Drurët e kumbullave si të veshura me borë.
Tani është tamam ora për të prerë dru në pyll.
Mos është Vitoja që e thërret nga kopshtet?
Nunçia...! Nunçiaa...!
Ajo e njeh mirë zërin e saj...
Edhe pse ka dyzet vjet që ka veshur rrobat e zisë.
Mos është zëri i vdekjes së zezë?
Struk kokën poshtë jorganit të nusërisë.

Nënë Nunçia fle,
Nënë Nunçia fle...
Një erë e njelmët fryn nga deti...,
Te koka një rreze hëne i ndrin thinjat e praruara...
zëri i Vitos vazhdon ta kërkojë.

- Nunçiiia! - Nunçiaa!
E fton për të prerë dru në pyll...
Janë çastet e agimit, kur ende ndriçojnë yjet
dhiaren që të çon në Bukurilë.

Në pyje këndojnë qyqet,
në det këndojnë sirenat...
Te zalli i Jalit dallgët ushtojnë,
Nënë Nunçia ngrihet nga krevati,
del në dritare
dhe nis të fluturojë.

AJO DHE MURET

Mure. Mure. Mure.
Djathtas mure. Majtas mure.
Midis mureve ajo.

Lëviz e vetmuar.
Nga dhoma e gjumit në kuzhinë.
Prek me dorë pjatat lugët pirunjtë.
Ka kohë që nuk ka shtruar një tavolinë pritjeje.
I shoqi i saj ka dhjetë vjet që ka vdekur,
Të tjerët?…
Herë pas here cicërin telefoni
-Mami? Si je?
-Mirë.
Një ” mirë” e mekur,
një “mirë” trembur,
një “mirë” e ftohur,
një “mirë” e hidhur.
Një mirë që nuk është aspak “mirë”
një “mirë” or e çast e minuar
me takikardi dhe hypertension.

Po ajo s’flet.
S’i ankohet askujt
As të gjallëve as të vdekurve.

Mbledh thërrimet e bukës mbi tavolinë.
niset t’i hedhë në kosh,
Me thërrime në dorë përfundon në korridor.
“ U qyqja!. Ku e pata mendjen? Cfarë desha të bëja?
Tani më ka lënë dhe mendja.

Cërr… cërr ! telefoni
Herë pas here shqyen muret
-Mami? Si je?
-Mirë
Një mirë e mekur,
Një mirë e trembur,
Një mirë e ftohur,
Një mirë e hidhur.

Zonja e shtëpisë vertitet nëpër shtëpi

Djathas mure. Majtas mure…
Brenda mureve një qenie që pret
brenda katakombit të vet.

Nga Angela Kosta Drejtore Ekzekutive e revistave fizike: MIRIADE, NUANCES ON THE PANORAMIC CANVAS, BRIDGES OF LITERATURE, gazetare shkrimtare, poete, eseiste, redaktore, kritike letrare, botuese, promovuese