PËRURIM LIBRI NË VUSHTRRI

PËRURIM LIBRI NË VUSHTRRI 

“Halit (Azem) Çuka-simbol i qëndresës shqiptare”, Monografi, Qazim Azemi

Bedri Tahiri 

MONOGRAFI FAMILJARE DHE KOMBËTARE

I nderuari kryetar Ferit Idrizi dhe stafi  qeverisës komunal! I nderuari autor i librit që sot po e përurojmë z. Qazim Azemi!  Audiencë e respektuar: veteranë të arsimit, luftëtarë, komandantë, familjarë dëshmorësh, invalidë e veteranë të UÇK-së, veprimtar, deputetë, mërgimtarë, mësimdhënës e dashamirë të librit!

Profesori ynë i nderuar, Anton Çetta përherë kishte një porosi: Studentë të dashur, nëse asgjë nuk krijoni, së paku shkruani biografitë e familjeve tuaja! Këtë, siç duket, e  paskësh mbajtur vath në vesh edhe kolegu im, Qazim Azemi, i cili, para ca ditësh më afroi dorëshkrimin “Halit (Azem) Çuka-simbol i qëndresës shqiptare”, një monografi kushtuar gjyshit dhe trungut të tij familjar, bashkëvendësve, bashkëveprimtarëve e bashkëluftëtarëve të tij të pandashëm. Dorëshkrimin e lexova dhe e rilexova me syrin e redaktorit, me laps në dorë, siç thonë, duke nxjerr përfundime të mira. Pena e mprehtë autorit kishte skalitur ngjarje e figura që do t’i qëndrojnë kohës, pa rënë as edhe në një çast të vetëm në prehrin e emocioneve, të cilat zakonisht i gjejmë në monografitë e tilla, që hartohen nga pinjojtë familjarë. Qazim Azemi, gjatë gjithë shtjellimit të lëndës, i ka qëndruar besnik realitetit, duke ruajtur atë modestinë që e ka virtyt jetësor dhe gjërat na i ka dhënë ashtu siç ishin, pa zbukurime, pa stërhollime, pa idealizime.

Figura e Halit Çukës (1879-1945), me trimëritë dhe të bëmat e tij,  moti kishte zënë vend në kujtesën e popullit, por, mjerisht, qe injoruar e anatemuar nga pushtetet e kohës zezonë. Ky veprimtar e atdhetar i madh i çështjes kombëtare, bëri emër, jo vetëm në vendlindjen e tij, në Dumnicën e Poshtme e në Vushtrri, por gjithandej nëpër trojet shqiptare. Veprimtaria e tij atdhetaria e tij shtrihet që nga viti 1912, e derisa u likuidua me pushkatim, bashkë me të birin, Mustafën, nga forcat serbo-çetnike, në vitin 1945, në Vushtrri. 

Kullat e Halit Çukës,  ishin bërë sinonim i një qëndrese heroike kundër barbarisë serbe. Në to qëndronin e kuvendonin burra të motit, me nam e me kanun, ku merreshin vendime me peshë kombëtare. Trimi sypatrembur përherë ishte në krye të detyrës që kërkonte atdheu i gjymtuar. Ishte angazhuar në grumbullimin e vullnetarëve për ushtrinë e Hasan Prishtinës, mori pjesë në luftën e Merdarit e në ngritjen e Falmurit Kombëtar në Majën e Vesekovcit (sot Kodërflamur), u shqua në luftë kundër shpërnguljeve për në Turqi, u dallua gjatë votimeve të përgjakshme të vitit 1939, në mbrojtjen e Tregut të Ri e Sanxhakut nga çetnikët, në pajtimin e gjaqeve (në Islihat) dhe ishte shumë aktiv në organizatat e ndryshme ilegale, që luftonin për Shqipërinë Etnike, të cilat patën fushë veprimtari të bujshme në rrethin e Vushtrrisë.

Pleqtë tanë thoshin se botën e mbajnë tri shtylla: mençuria, trimëria dhe pasuria! Për fat të mirë, që të tria këto i kishte atdhetari Halit Çuka.

Autori i monografisë “Halit (Azem) Çuka-simbol i qëndresës shqiptare”, ka punuar me zell e me përkushtim të pashoq dhe materialin e mbledhur, si bleta nektarin, e ka konceptuar në kapituj, tituj e nëntituj, të cilët kanë një rrjedhë logjike dhe plotësojnë njëri-tjetrin, në mënyrë të harmonishme, duke na dhënë një mozaik të shkëlqyer rrëfimtar për ngjarjet e atyre viteve të stuhishme për etninë tonë. Libri nis me një parathënie sqaruese dhe me një jetëshkrim të shkurtër për protagonistin, Halit Çuka, për tu thelluar e degëzuar, si një lis rrënjëthellë, në vendlindjen e tij, me veprimtarë e atdhetarë të shumtë vendës, me bashkëpunëtorë e bashkëluftëtarë anekënd Vushtrrisë, Shalës, Llapit, Artakollit e Drenicës, madje edhe më larg, duke marrë kështu përmasat e një kronike të mirëfilltë gjithëpërfshirëse dokumentare- historike. Ky konglomerat ngjarjesh e epokash, e përligj fuqishëm kuptimin e thënies së mençur: Trimi i mirë me shokë shumë!  Për ta plotësuar shëmbëlltyrën e kësaj figure kombëtare, autori vë në funksion edhe argumente tjera ndihmëse, siç janë: anekdotat, tregimet e rrëfimet e ndryshme për heroin, dromcat e llojllojshme etnokulturore popullore, ambientin familjar e shoqëror, kushtet e jetesës, kullat e qëndresës, atllarët e tij, të njohur në gjithë Kosovën, toponimet e ndryshme me rrënjë shqipe etj. Kaptinë e veçantë e librit, mbase edhe kryesorja, mbetet trungu gjenealogjik i familjes së Halit (Azem) Çukës, që nis me paraardhësit e tij e vazhdon tej e tutje deri në ditët e sotme.

Personalitetin e Halit Çukës e përplotësojnë dhe veprës i japin  karakter shumëdimensional, duke kapërcyer atë familjar, jetëshkrimet për bashkëluftëtarët dhe bashkëveprimtarët e tij të shumtë, të cilat autori asnjëherë nuk i lë anash dhe u jep vendin e merituar. Të gjithë ata: vëllezër, miq, kushërinj, bashkëveprimtarë, dashamirë e atdhetarë të njohur, përherë janë krahë përkrahë me të, në beteja e në kuvende, në organizime e në veprime. Pjesë të rëndësishme të librit janë edhe përshkrimet, rikujtimet dhe rrëfimet e të tjerëve për atdhetarin, Halit Çuka. Ata, nga këndvështrime të ndryshme, flasin dhe pasqyrojnë atë si luftëtar, si urtak, si burrë kuvendesh, si humanist, si kalorës e, mbi të gjitha, si njeri.Mirëpo, ato që librin e bëjnë të lexueshëm e mjaft atraktiv janë: gjuha e pastër dhe e pasur me shtresime e figurshmëri, stili i kapshëm dhe qartësia e të rrëfyerit,  diskursi  lakonik, çiltërsia dhe thjeshtësia e komunikimit, të cilat autori i zotëron për mrekulli.  

Në fund, lirisht mund të konstatojmë se libri “Halit (Azem) Çuka- simbol i qëndresës shqiptare”, i Qazim Azemit,  është një realizim i bukur publicistik- historik, një monografi që na ka munguar, për Halit Çukën, për familjen e tij, me vëllezër, djem, nipa e stërnipa, që sot kalojnë mbi treqind anëtarë si dhe për bashkëluftëtarët dhe bashkëpunëtorët e tij të shumtë, për çka autori meriton një falënderim të veçantë!

Vushtrri, më 5 gusht 2022