Teuta Sadiku - Simbolika e vdekjes në poezinë e Shqipe Hasanit
Moderator 
SIMBOLIKA E VDEKJES NË POEZINË E SHQIPE HASANIT: “ULPIANË” SI AKT DHIMBJEJE
Nga Teuta Sadiku
1. Vdekja si metaforë e historisë
Në poezinë “Ulpianë”, Shqipe Hasani e vendos vdekjen jo thjesht si përfundim ,por si një metaforë e historisë së përgjakshme të Kosovës. Ulpiana, qytet antik i Dardanisë, bart në vetvete një kujtesë të dyfishtë:
• kujtesën arkeologjike-historike (qytetërimi antik, shtresëzim i kulturës),
• kujtesën tragjike të luftës (masakrat, viktimat, lotët e kohëve moderne).
Vdekja në këtë poezi bëhet një pikë bashkimi midis së shkuarës dhe së tashmes, duke e shndërruar Ulpianën në një hapësirë të përjetshme dhimbjeje.
2. Lufta dhe dhimbja – trupëzimi poetik
Vargjet e Hasanit përshkohen nga një imazh i fortë i dhimbjes kolektive.
• Lotët dhe gjaku përmenden si elementë poetikë që mishërojnë sakrificën.
• Pikëllimi nuk është i heshtur, por merr formën e një “daulleje pranë dritës” – metaforë që përzien vajtimin me kushtrimin.
• Vdekja, në këtë kontekst, nuk është vetëm humbje, por edhe akt i rezistencës: çdo viktimë bëhet dëshmi dhe kujtesë.
3. Vdekja si akt i dhimbjes dhe i rezistencës
Në poezinë “Ulpianë”, vdekja shfaqet si akt dhimbjeje, por edhe si një gjendje që e tejkalon individin:
• Viktimat e luftës përmblidhen në figurën e “trupave të heshtur” që flasin nëpër tokë.
• Dhimbja e tyre është dhimbja e truallit, një simbiozë mes njeriut dhe tokës së përgjakur.
• Vdekja merr një dimension të dyfishtë: personal dhe kolektiv, ku humbja e një individi bëhet humbje e gjithë kombit.
4. Simbolika e truallit dhe kujtesës
Motivi i truallit është kyç te Hasani.
• “Puth trojet e lashta me një serenadë çlirimi” – ky varg sintetizon mënyrën se si poetja i jep truallit një status metafizik: toka është një trup i gjallë, i cili bart plagët dhe dashurinë.
• Në Ulpianë, trualli është varr dhe kujtesë, por njëkohësisht hapësirë shëlbimi, ku sakrifica e të rënëve bëhet themel i lirisë.
5. Analizë narratologjike e dhimbjes.
Nga këndvështrimi narratologjik,Shqipe Hasani e ndërton poezinë mbi tre plane:
1. Plani historik – përmendja e Ulpianës si qytet i lashtë.
2. Plani aktual – vrasjet, gjaku, loti i kohës së luftës së fundit.
3. Plani metafizik – dhimbja e përjetshme që bëhet simbol i identitetit kolektiv.
Ky rrëfim shumëplanësh krijon një narrativë të dhimbjes, ku vdekja nuk është vetëm fund, por rrëfim që kërkon dëgjues.
6. Krahasime me poetë kosovarë të luftës
• Ali Podrimja: në “Lum Lumi”, vdekja e birit bëhet simbol i kombit – një dhimbje private që shndërrohet në dhimbje kolektive.
• Azem Shkreli: vdekja në poezinë e tij shpesh bart një dimension filozofik, një pyetje mbi ekzistencën dhe kufijtë e lirisë.
• Shqipe Hasani: ndryshe nga këta, e lidh dhimbjen me një hapësirë konkrete historike (Ulpianë), duke e bërë vdekjen pjesë të një topografie të kujtesës.
7. Risia stilistike
• Vargëzimi i Shqipe Hasanit shpesh shkon drejt një lirizmi të thyer: fjalia poetike nuk mbyllet plotësisht, duke imituar thyerjen e jetës së ndërprerë.
• Metaforat e gjakut, lotit, truallit janë të pranishme, por jo të rënda; ato mbajnë një estetikë delikate, shpirtërore, që i jep poezisë një ton elegjiak, por edhe shpresë.
Në “Ulpianë”, vdekja është akt i dhimbjes, por edhe i kujtesës historike. Ajo nuk është vetëm një gjendje e njeriut, por një gjendje e truallit dhe e historisë shqiptare. Poezia e Shqipe Hasanit shndërron dhimbjen në një serenadë çlirimi, ku vdekja nuk hesht, por flet me gjakun, lotin dhe kujtesën e përbashkët.
Teuta Sadiku ka mbaruar Fakultetin e Filologjisë dega Gjuhë -Letërsi Shqipe në Universitetin e Tiranës.Ajo ka botuar dy vëllime me poezi dhe një vëllim me tregime.Shkruan artikuj, poezi e tregime në gjuhën shqip e greqisht në shumë gazeta e revista artistike brenda e jashtë vendit.
