Pse u shpikën shkronjat e vogla... (Përgatiti Ismail Ismaili)
Moderator 
PSE U SHPIKËN SHKRONJAT E VOGLA KUR MJAFTONIN SHKRONJAT E MËDHA?
Merreni me mend se kush e kishte këtë ide të çmendur një ditë për të shpikur shkronjat e vogla.
Pse i kemi zili orgazmat e derrit? A janë më inteligjentë njerëzit e majtë? Kur bie shi, insektet vdesin apo mbijetojnë? Ju ndoshta i keni bërë vetes këto lloj pyetjesh të kota gjatë ecjes, në dush ose gjatë një nate pa gjumë.
Kur shikojmë alfabetin tonë, një veçanti na del menjëherë. Secila nga njëzet e gjashtë shkronjat që e përbëjnë ka një version të vogël dhe një version të madh (që quhet shkronjë e madhe kur ndodhet në fillim të një fjalie ose për emrat e përveçëm për shembull). Për momentin, nuk po ju tregojmë asgjë të re.
Nëse ndalemi për një moment në këtë karakteristikë, ka ende arsye për të bërë një pyetje: pse? Pse të shqetësoheni me dy lloje shkronjash kur njëra do të kishte mjaftuar? Mirë, kështu që shkrimi do të kishte qenë pak më pak estetik, ndoshta pak më fshatar, por gjithsesi. Pse ta bëni jetën kaq të ndërlikuar kur vetëm shkronjat e mëdha do të kishin mjaftuar?
Nëse paragrafin e mëparshëm do ta rishkruanim TË GJITHË ME SHKRONJA TË MËDHA, pothuajse asgjë nuk do t'ju pengonte ta lexoni dhe kuptoni atë. Komplikime të panevojshme? Një estetikë kaligrafike paksa snobiste? Në asnjë mënyrë. Për ta kuptuar, duhet të kthehemi gati trembëdhjetë shekuj prapa.
KY ËSHTË... I SHENJTË KARLI I MADH
Në ditët e para të shkrimit, njerëzit nuk shqetësoheshin vërtet për këtë biznes të shkronjave të vogla dhe të mëdha. Alfabetet e para, të cilat u shfaqën rreth vitit 3500 para Krishtit, u bazuan në piktograme dhe ideograme, përpara se të evoluonin në alfabete më abstrakte, si ai i fenikasve , paraardhës të alfabetit tonë latin.
Pastaj vjen Antikiteti. Shkrimi bëhej kryesisht me shkronja të mëdha, veçanërisht duke gdhendur mbishkrime në gur ose dru me një daltë. Kjo nuk kërkonte, përsëri, një alfabet grafik me dy nivele. Dhe përdorimi i kapitaleve u bë standard në atë kohë.
Pse të mos ndalemi këtu, ndërsa kishte ende kohë? Shkoni pyetni Charlemagne tonë të mirë të vjetër ! Po, ish-mbreti i frankëve dhe perandori karolingian ka pasur gjithmonë dhuntinë e goditjes së milingonave dhe të krijimit të historisë . Mënyra se si ai revolucionarizoi përdorimin e shkrimit e tregon këtë edhe një herë. Një ndryshim që nuk është nisur nga snobizmi apo fytyra e pastër, por nga… nevoja ekonomike!
"PARA, para, para"
Gjatë mbretërimit të Karlit të Madh , midis 768 dhe 814, murgjit benediktinë, përgjegjës për kopjimin e teksteve të shenjta dhe administrative, kërkuan një mënyrë më efikase të të shkruarit. Një mënyrë më e lirë, gjithashtu: pergamenat mbi të cilat shkruanin ishin bërë nga velina , lëkura e viçave të vdekur që ishte më e hollë se pergamena e zakonshme dhe kushtonte një pasuri.
Problemi ishte se përdorimi i shkronjave të mëdha, që ishte i zakonshëm në atë kohë, zinte shumë hapësirë . Me të vërtetë shumë hapësirë. Pergamenat u mbushën me dy goditje të stilolapsit për shkak të këtyre shkronjave mbresëlënëse.
Për të maksimizuar hapësirën e disponueshme dhe për të shkruar më shumë tekst në secilën fletë, murgjit zhvilluan një sistem shkrimi më kompakt: minuscules. Kjo risi, e frymëzuar nga kapitalet romake dhe unciali , një stil shkrimi i rrumbullakosur i përdorur në Mesjetë, bëri të mundur zvogëlimin e madhësisë së shkronjave duke ruajtur lexueshmërinë e mirë. Kështu lindi shkrimi Caroline , i cili do të shërbente si bazë për shkronjat tona aktuale të vogla. E fundit në optimizim.
SHUMË PASURI
Me kalimin e kohës, përdorimi i shkronjave të mëdha dhe të vogla zuri rrënjë, deri në shpikjen e shtypjes në 1450, e cila vendosi përfundimisht përdorimin e saj. Pse gjithë zhurma, kur letra tani është më e lirë dhe murgjit janë zëvendësuar nga të gjithë?
Përgjigja është e thjeshtë: përdorimi i këtyre dy drejtshkrimeve, veçanërisht të vogla, ka avantazhe të pamohueshme, të cilat mund të tërheqin çdo autor. Jeni murg apo jo, përderisa shkruani me dorë, tashmë do ta keni vënë re se shkronjat e vogla, të cilat janë më të rrumbullakosura dhe më afër njëra-tjetrës, e bëjnë shkrimin e dorës shumë më të shpejtë dhe më pak të lodhshëm.
Kjo edhe pa marrë parasysh një cilësi tjetër të pamohueshme të përdorimit të tyre: shkronjat e mëdha i bëjnë tekstet, veçanërisht ato të shtypura, më të lehta për t'u lexuar. Theksimi i emrave të përveçëm dhe fillimet e fjalive, rrjedhshmëria e leximit , shumëzimi i opsioneve të dizajnit grafik... Po, përdorimi i shkronjave të vogla dhe të mëdha është, sot, sa thelbësor aq edhe i pazëvendësueshëm.
Përgatiti Ismail Ismaili
