Literatura gri: fytyra e panjohur e dokumentacionit shkencor
Moderator 
Literatura gri: fytyra e panjohur e dokumentacionit shkencor
SEMRA HALIMA
Ligjërues
Departamenti i Shkencave të Bibliotekës Universiteti Mentouri Konstantin
Të shkruarit është mjeti më i vjetër, por edhe më efektivi për të siguruar rrjedhën e informacionit. Që nga zbulimi i shtypshkronjës, ne kemi qenë dëshmitarë të një shumimi të vazhdueshëm të shkrimeve të të gjitha llojeve: nëse libri dominonte për shekuj, dokumente të tjera po shfaqen gradualisht, duke përfshirë revistat shkencore të cilat mbeten vektorë të privilegjuar të informacionit dhe trajnimit të përhershëm për studiuesit. Sot, më shumë se kurrë, ne kemi hyrë në epokën e informacionit nga shumë dokumente:
• ato të shpërndara me "mjete normale", domethënë që i nënshtrohen formalitetit të depozitimit ligjor dhe që mund të konsultohen, ndër të tjera, falë mjeteve kërkimore dhe një organizimi dokumentare të aftë për të kontrolluar rrjedhën e pandërprerë të informacionit.
• ato që rrezikojnë thuajse të kontrabandohen: shkrime që nuk kalojnë nëpër kanale tradicionale dhe që nuk janë pothuajse asnjëherë të aksesueshme nga studiuesit, sepse nuk janë të listuara, të raportuara keq dhe të pashpërndara, me fjalë të tjera, të pabotuara dhe të cilave u kemi dhënë termin “ letërsi gri”.
Megjithatë, përparimi i shkencës mbështetet, në mënyrë të pakundërshtueshme, në botimin e shkrimeve shkencore. Gjatë leximeve tona mbi këtë temë, ne zbuluam se shumë autorë pranojnë ta konsiderojnë këtë lloj dokumenti të vështirë për t'u gjetur, për t'u marrë dhe,
pastaj, për t'u konsultuar. Problemi i letërsisë gri bazohet mbi këtë gjendje. Sipas autorëve të saj, kjo ka karakteristika shumë specifike që shpesh e pengojnë përdorimin e saj. Shumë pak e njohur për publikun (studiues, vendimmarrës, qytetarë) sepse nuk është e publikuar dhe e padisponueshme në qarkun tregtar, megjithatë përbën një dokumentacion shumë të kërkuar nga komuniteti shkencor ndërkombëtar për shkak të dy faktorëve që lidhen me "vlerën specifike" të saj:
• përmbajtja e saj: informacion origjinal;
• lajmet e saj: informacioni i fundit.
Nga vitet 1970, ne u ndërgjegjësuam në vendet e zhvilluara për nevojën për ta shpëlarë, organizuar dhe transmetuar tek ata (organizata, individë) që kanë nevojë. Megjithatë, ky debat nuk mungon në të ashtuquajturat vende në zhvillim: ato janë të qëndrueshme
ndoshta një burim i paçmuar informacioni shkencor dhe teknik, edhe nëse shpesh rezulton të jetë shumë i vështirë për t'u zbuluar.
Koncepti
Origjina e letërsisë gri daton në fillim të shekullit të 20-të, kur prototipet u shfaqën në Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe. Praktika mori hov pas Luftës së Dytë Botërore me krijimin e Zyrës së Kërkimit dhe Zhvillimit Shkencor (OSRD), e cila zhvilloi këtë lloj dokumenti komunikimi shkencor. Por ndodhi që rreth viteve 1970 letërsia gri gëzoi një rëndësi të konsiderueshme me përhapjen e dokumenteve të tjera përveç monografive dhe botimeve serike, dhe interesi i të cilave qëndron në njohuritë shkencore dhe teknike të përcjella. Në vitin 1978, gjatë seminarit të York-ut në Britaninë e Madhe, akëcili njohu ndikimin e këtij lloj dokumentesh shkencore dhe dikush rekomandoi krijimin e një sistem kontrolli të para publikimeve, Sistemi i informacionit mbi letërsinë gri në Evropë (SIGLE).
Shtrirja e literaturës gri është e tillë që disa autorë shprehin keqardhjen që ajo "është studiuar pak nga specialistët, edhe pse duhet të jetë një nga fushat kryesore të punës bibliografike".
Prolegomena
Përpara se t'i qasemi vetë temës, është e nevojshme, nga njëra anë, të përcaktohet koncepti i grisë dhe, nga ana tjetër, të zgjidhet një problem terminologjik për të sqaruar një paqartësi që mund të rrezikojë të ngatërrojë nocionin e letërsisë gri me terma të tjera të cilat, nga prima abord duken identike.
Gri ?
Ky nocioni i ngjyrës i bashkangjitur dokumenteve nuk është i ri: "kodimi i ngjyrave në letërsi nuk është i ri". Termat "librat e bardha", "librat jeshile", "librat e të dhënave të kuqe" janë përdorur prej kohësh.
Për disa, kualifikuesi gri rrjedh nga pamja e një faqeje të shtypur, të ngushtë, pa shenjë, në letër të dobët, të riprodhuar pa kujdes dhe teksti i së cilës do të shfaqej gri në gri. Për të tjerët, nocioni i grisë (ngjyra e ndërmjetme midis të bardhës dhe të zezës) që vendos dokumentin midis dritës dhe errësirës, është adoptuar gjerësisht nga vendet evropiane për të përcaktuar disa shkrime që janë pjesë e dokumentacionit shkencor: “[...] letërsia gri bëhet gjerësisht e njohur nëpër Evropë siç dëshmohet nga termat e përdorur nga të gjitha gjuhët si :"Letërsia grauwe" gjermane "literature grigia" italiane dhe franceze "littérature grise". Disa ende mendojnë se gri është një ngjyrë "e përkohshme": "Letërsia gri i nënshtrohet një kalimi nga kategoria "e kufizuar dhe ose e përkohshme" në kategorinë "e hapur" dhe e përhershme". Në fund të fundit, mbiemri "gri" përcakton një dokument që qarkullon, para së gjithash, në një mënyrë mjaft informale dhe bie në kontrast me konceptin e bardhë, i cili, nga ana e tij, përfaqëson qartësinë, praninë e dukshme "zyrtare".
Letërsia gri në përgjithësi
Letërsia gri nuk duhet ngatërruar me “shtypjet gri”, shprehje që i jepet një praktike botuese shekullore, asaj të falsifikimit të librave: botime pirate, të fshehta, të falsifikuara. Kaq shumë terma kyç për të përcaktuar, sipas shprehjes bashkëkohore, idenë e "imitimit të një marke tregtare". Ashtu siç duhet të shmangim ngatërrimin e letërsisë gri me atë që quhet para literaturë, produkti klasik i së cilës është fanzina (ose zine) që sfidon normalitetin bibliografik në formën e "hakmarrjes kundër fshatit global". Prandaj është e nevojshme të bëhet dallimi midis dy llojeve të letërsisë: letërsisë së nëndheshme, domethënë nëntokësore, klandestine, margjinale ose paralele, dhe letërsisë gri, ndonjëherë nëntokësore, por për arsye të ndryshme. E para ka karakter letrar, protestues, subversiv dhe epistolar, ndërsa i dyti ka karakter shkencor, teknik dhe utilitar. Nga këtu vijnë shkallët e ndryshme të konfidencialitetit: “midis të drejtës për të ditur dhe të drejtës për fshehtësi... ekziston e gjithë hapësira e letërsisë gri”. Autorët e para publikimeve njihen sepse firmosin punën e tyre dhe janë pjesë e komunitetit shkencor: “Autorët e letërsia gri nuk janë as vagabondë as anonime [...] masa kryesore e prodhuesve të mëdhenj të letërsisë gri janë anëtarë të miratuar të komuniteteve të përcaktuara.»
Literatura
Le premier rapport sur The behavior of aeroplanes in gusts date de 1915 à
la NASA (alors NACA).
2. Reports and Memoranda fut le premier rapport de l'ACA paru en 1909.
3. Breton, Jacques. 1993. In: Robert Estivals. Les Sciences de Vécrit: Encyclopédie Internationale de Bibliologie. Paris : AIB, p. 384.
4. Auger, C.P. 1997. Information sources in grey literature. 4ème édition,
London: Bowker-Saur, p. VIII.
5. Breton, Jacques, op. cit. p. 383.
6. Auger C.P. op. cit. p. 4.
7. Auger C.P. op. cit. p. 2.
8. Moureau, François (Ed.). 1988. Les presses grises, la contrefaçon du livre
(XVII°-XIX° siècles). Paris: Aux amateurs de Livres, p. 19.
9. Breton, Jacques. 1982. La machine à écrire. Paris: Solin, p.87.
10. Fanzine : contraction de fanatic (fan) et de magazine (zine) concernant
les revues de science-fiction des années 1930.
11. Zine : contraction de fanzine. Il s'agit d'un terme relativement récent qui
désigne des revues marginales à faible tirage.
12. Breton, Jacques, op. cit. p.93.
13. Breton, Jacques, op. cit. p.94.
14. Varet, Gilbert. 1995. Maîtriser l'information à travers sa terminologie:
manuel dictionnaire. Paris : Les Belles Lettres, p. 383.
15. Varet, Gilbert. Op. cit. p. 384
Përktheu Ismail Ismaili
