Kristaq Turtulli - NATË ME SHI NË SELANIK (Ngjarje e jetuar)

NATË ME SHI NË SELANIK

(Ngjarje e jetuar)

S’kisha dëshirë të vizitoja së dyti Greqinë, aq më tepër qytetin bregdetar të Selanikut.

Dikur, ai vend, si të gjitha vendet e botës ishin mollë e ndaluar për të gjithë ne e ‘vendit të shqiponjave’, që jetonin brenda 28 mijë kilometra katrore dhe të gjitha vendet përtej kufirit, në ëndrrat tona i zbukuronim me kurorë të fildishtë...

Mos dëshira tunduese dhe turbullira pështjelluese, mu krijua qysh në vizitën e parë, para pesë vitesh, kur shkova takova vëllain tim te dashur Alfredin, i cili jetonte prej vitesh në një lagje periferike të qytetit të Selanikut.

Ndjesia e parë e boshllëkut mu krijua qysh se autobusi ndaloi përpara godinës së doganës greke, nga ftohtësia, gërmuqja dhe, vështrimet e vrenjtura te doganierëve grekë. Harbutëria pa ndonjë shkak e procedurës së gjatë të kontrollimit. Humbja e çantës sime të udhëtimit, së bashku me mjekimet, ma shtoi më tepër hidhësinë në gjuhë. Edhe pse një doganiere simpatike por e akullt greke, ezmere, flokëkaçurrele, kur pa pasaportën kanadeze, me shprehje standarde, u mundua te me qetësonte, duke më thanë me një anglistë të çalë:

‘Humbja e çantës suaj sigurisht është aksidentale dhe të isha i sigurt do gjendej në duart e mia kur të kthehesha’.

Pas kalimit të kufirit mu shtua boshllëku në stomak dhe hidhësia e gojës. Por u përforcua më tepër së bashku me zhgënjimin, përgjatë rrugës automobilistike për në Selanik. Me qytetet e vogla, shtëpitë që kërkonin të shtynim me sup, gati me maraz njëra tjetrën, fshatrat e gërmuqura, dhe aq më tepër më zhgënjeu qyteti i Selanikut, me plogështinë, grinë e lodhshme, gati acaruese, rrugët përdredhura, të ngucura, pallatet e vjetra, të irnosura dhe ftohtësia e padepërtueshme.

Sigurisht, para pesë vjetëve kur takova vëllain e dashur, gjithçka u shndrit dhe hodha prapa përshtypjen e parë me Greqinë dhe Selanikun. U gëzuam shumë, u çmallëm, na qeshte fytyra prej lumturisë. U ulën në një stol të drunjtë pranë bregut të detit Egje dhe kujtuam fëmijërinë tonë të varfër, por të bukur, familjen tonë të madhe. Prindërit tanë të dashur, babanë shtatlartë, hijerëndë, të mençur, të vuajtur, nënën tonë trupvogël, flokë bardhë, fjalëmbël, duarartë. Me trishtim dhe qeshje të lehtë në buzë kujtuam shitjen e bajameve me kripë, në lokalet e lagështa të qytetit, për bukën e gojës, në moshë fare të njomë. Psherëtimë dhimbshëm kur kujtuam patriotizmin, mirësinë, bamirësinë e familjes sonë dhe si shpërblim përndjekjen paradoksale të familjes nga diktatura. Stoicizmin e atit tonë, presionet dhe operacionet e qëllimshme që i bënë në trup babait hafijet e sigurimi i shtetit, etj, e të tjera.

Mbanim vesh, në heshtje ujin e shkumëzuar të detit Egje që rrihte bregun me potere, psherëtimë dhe, të menduar shtuam:

’Eh çfarë nuk do bënim për takuar, biseduar, çmallur me prindërit tanë të mirë!’

Kujtuam gjithashtu shtëpitë karakteristike, rrugët pastra me kalldrëm, të qytetit tonë të dashur, mbasi vendi tënd, qyteti i lindjes, sido që të vejë puna është i shenjtë.

Vura re me kujdes, vëllai trupin e mbante pak më të kërrusur se më parë, ballin e lartë dhe të bukur me rrudha më të thella dhe vështirim më të menduar. Vëllai e pikasi shikimin tim të vëmendshëm. Me dashuri më hodhi krahun mbi shpatulla dhe tha:

-Mos më shiko ashtu vëlla, kurbeti është kokë a pil!

Çuditërisht mbas nesh dergjej mugëtira dhe Selaniku mu bë sikur fliste përçart Ambienti më la ndjesinë e thellë të boshllëkut. Ndërsa uji i turbull i detit Egje, më dukej sikur kafshonte bregun me inat, ngaqë nuk mund të shprehte fjalët e pathëna të mërgimtarëve dhe ikte me nxitim mbrapssh.

Ky vend aq i përfolur, për vite dhe dekada, më krijoi ndjesinë sikur mbarte një brengë të madhe, trishtim, klithma të uritura, vështrime të hidhëta, të turbullta, mbetura si peng i rëndë, diku larg, përtej maleve. Me erëra të marrosura që vinin furishëm prej detit të rënduar të mallit, rrihnin dhe fshikullonin pa ndërprerje orë e minutë. Shpresa të venitura, gati të çmendura, mbërthyer nga vargonjtë e vdekjes.

Por gjithsesi me gjithë këto përshtypje dhe mëdyshje, më duhej të shkoja pa tjetër në qytetin e Selanikut. Më nxiste dhe më shkundte zëri i brendshëm shpirtëror, dashuria vëllazërore, urdhri sublim i prindërve, ndërruar jetë, vite më parë, varrosur në dheun e amshuar, të tokës amë. Zëri i gjithë familjes më urdhëronte të merrja udhën për në Selanik, të vija një tufë me lule në varrin e vëllait tim të dashur Alfredit që ndërroi jetë para një viti, shkaktuar prej virusit dhe mbyllur rrugët e lëvizjes.

Një miku im kur pa dyzimin tim dhe, domosdoshmërinë e ikjes u tregua i gatshëm të më shoqëronte, dhe shtoi:

-Diku afër Selanikut jeton vajza ime, Maria.

-S’ma merr mendja t’ia kesh venë ti emrin Maria? E pyeta.

-Oh, jo,- mu përgjigj:-Kur lindi i vunë emrin Albana. Por kur u martua me një grek, e vjehrra e pagëzoi dhe i vuri emrin që mban sot, Maria.

-Ok, nuk ka problem, - i thashë, për të mos i lënë ndonjë shije të hidhët.

- E d. Vajza ime Maria do na ndihmojë në gjithçka. Siç të thashë është martuar me një grek, ka lokal, bar- restorant, dhjetëra rrënjë ullinj dhe tokë të punueshme. Kanë dhe një vajzë 20 vjeçe.

- Oho! Më bëhet shumë qejfi që është rregulluar kaq mirë bija jote, - i thashë.

- Hëm, një farë lloji,- ma ktheu miku im me bezdisje dhe, në mënyrë enigmatike.

Nuk i kushtova rëndësi përgjigjes së mikut ngaqë mu kujtua thënia shumë domethënëse për krenarinë, dinjitetin Korçar, Shqiptar si dhe monedha e fuqishme shqiptare që qarkullonte në mesin e viteve 30 të shekullit të kaluar, ndaj nuk mu ndenj pa ja thënë:

-Keni dëgjuar besoj, dikur thuhej; nëse të digjet Selaniku i mugët e bëjnë tre herë tregtarët korçarë, por nëse digjet Korça e dritës, Selaniku s’ mund të bëjë qoftë dhe një rrugicë të Korçës.

Miku im nënqeshi me keqardhje dhe tha:

-Eh, o mik! Kanë rrjedhur shumë lumenj të turbull qysh atëherë dhe janë shkatërruar të gjitha digat. Ne korçarët dikur krenarë, erdhëm varfanjakë, shërbëtorë këtu në Selanik dhe gjetkë.

- E di, - fola ultas dhe, me nostalgji mendova: Sikur Korça ime të kish mendje të kthjellëta, një çikë det ose liqen do ishte qyteti më i mrekullueshëm në botë. Sidoqoftë edhe kështu, është qyteti më karakteristik dhe për këtë ka meritë të veçantë familje ime Turtulli.

Autobusi mbërriti rreth orës 4 mbasi dite, ne qytetin e Selanikut, ishte kohë e vranët. Shiu i vrullshëm, na detyroi të vraponim deri në stacionin e autobusave për të shpëtuar nga qullja prej shiut të rëndë.

Në hollin e stacionit na priste e bija e mikut tim, Maria. Kish shumë vite që atë nuk e kisha parë. Marian e mbaja mend të vogël, të hajthme, fytyrë ëmbël, sytë e zinj si ulliri, të mrekullueshëm, por tashmë ajo ishte mëso një grua e hijshme, me trupin lastar, me sy të zinj si ulliri dhe të mrekullueshëm. Kur Maria të ngulte sytë e thellë, zinj dhe plor shkëlqim, të dukej sikur shihje brenda syve të saj, detin Egje, me gjithë ishujt e shumtë.

Maria me merakun e lodhjes të atit prej udhëtimit, ngulmoi të na çonte në shtëpi hanim të çlodheshim dhe të një kafshatë bukë. Por mua nuk më mbante vendi, mbasi rrugën për në qytetin e Selanikut e mora me të vetmin qëllim të rëndësishëm, ndaj nuk kish kuptim çlodhja për mua.

Prandaj iu luta, Maries, vajzës së mikut, para së gjithash në se mundej, më ndihmonte të shkoja në varrin e vëllait, nuk doja kurrsesi të na zinte nata, sepse të nesërmen shpresoja të gjeja çantën time së bashku me mjekimet dhe të kthehesha përsëri në qytein tim të lindjes, Korçë.

Për shkak të trafikut të rënduar dhe shiut të rënduar, rruga për te varrezat zgjati afro një orë.

Kur mbërritëm në varreza çuditërisht shiu pushoi. Maria ndali makinë përpara një dyqani që shiste qirinj dhe unë mora një qiri të madh, të kuq, me aromë të këndshme. Maria na printe mes rruginave të varreve dhe, përpara meje u gjend varri i thjeshte i tim vëllai Alfredit U ula më gjynjë përpara varrit të vëllai dhe fola zë ulët gjithë dhimbje dhe mall.

’Eh Fredi, o vëlla i dashur, çfarë nuk do bëja për të takuar, biseduar, qeshur, kënduar, bërë shaka, çmallur me ty.’ I fola me zë.

Mu bë sikur dëgjova një uturimë të brendshme, shungullimë dhe lëvizje dheu. Një hop besova se ishte me të vërtet, vëllai im i dashur më dëgjoi dhe, ashtu i shkathët, energjik siç ai ishte dikur, shkundi dheun grek dhe u ngrit nga varri. Ai me buzagazin e bukur në buzë u shfaq i hijshëm dhe qëndroi si gjithnjë fisnik dhe krenar përpara meje, Vëllai, me zërin e mrekullueshëm bas bariton nisi të këndonte këngën që kish aq shumë për zemër:

’Dua më shumë Shqipërinë.’

Gjithë ambienti përreth u përshkëndit. Zëri i bukur, madhështor i vëllait pushtoi gjithë hapësirat, detin Egje, mpaki legjendat e lashta greke, sirenat të pështjelluara u fshehën në ujë, ndërsa Selaniku u mblodh i humbur, i hutuar dhe u gërmuq në mugëtirë.

Vëllai heshti një hop dhe zë lodhur tha:

‘Eh o vëlla e duam shumë atdhenë, por na bënë të vuajmë dhe na përzunë disa dreq politikanë sharlatanë, ish sigurimsa dhe mediokrët e qelbur, që i kanë shkelmin në fyt mëmëdhet tonë të dashur. Ata djaj me brirë janë pa din e pa imanë!’

U shtanga, u kapërdiva me vështirësi dhe fërkova sytë e lodhura. E dija fort mirë, im vëlla kish një dert të madh, kur dhe asnjë pronë e jona nuk ishte kthyer akoma. Doja të flisja vëllai, ta qetësoja, ti thosha që pas dimrit mesiguri vjen pranvera. Por a do të vinte në të vërtet pranvera, kur po kalonon mese 30 vjet në post komunizëm dhe përsëri dimër dhe acar për ne dhe popullin e shkretë? Vallë unë gënjeja vëllanë dhe veten time. Vëllai gjatë jetës së tij, nuk pa ndonjë pranverë. Por shpresa vdes e fundit. Epra, im vëlla mori me vete në varr edhe shpresën e fundit. Doja të përzija mendimet e errëta, por nuk mundja. Aq më tepër ata që tashmë janë në botën e përtejme, pra të përtejshmit nuk i hanë aq kollaj gënjeshtrat, mëria tyre është e gjatë dhe e tmerrshme.

Atë moment instinktivisht, përpara varrit të tim vëllai, mu kujtua e një moment nga jeta e tim vëllai: Në vitin 1989 unë u nderova me çmim vjetor për novelën ANA. Me disa miq të mi u mblodhëm në klubin e lidhjes së shkrimtareve për të festuar çmimin që mora. Pranë meje afrohet një zonjë e hijshme me buzëqeshje të bukur. Ajo më zgjat dorën topolake dhe pyet:

‘Kristaq Turtulli, urime për çmimin. Nga mbiemri duhet të jeni Korça, apo jo?’

‘Po nga Korça jam,’ i them zonjë së bukur.

‘Të njihemi, unë quhem Rozmari Jorganxhi.’

Unë e kisha dëgjuar emrin kësaj gruaje të lartë, mjeshtre korit të Operas dhe të baletit. Im atë atin e saj Gaqo Jorganxhiun kishin qenë miq të vjetër.

‘Kristaq. më lejoni tju them se, mbiemri juaj një kujton një djalë jashtëzakonisht të talentuar. Edhe pse qysh atëherë, kanë kaluar shumë vite por unë s’mund ta harroj atë zë të mrekullueshëm. Si tani më kujtohet, ai zë kumbues. Sa përfundova provat e korit dhe dola në korridor, nga dhoma ngjitur, në krahun e djathtë, dëgjova një zë bas-bariton, më shtangu. Në opera na mungonte një zë i tillë. Unë prita me padurim derisa përfundoi zëri së kënduari dhe, hyra brenda. Pranë pianos pashë një djalosh të pashëm, fare të ri.

‘Më falni nga jeni dhe, si quheni?’ pyeta djaloshin simpatik me zë kumbues.

‘Unë jam nga Korça, quhem Alfred Turtulli.

‘Ah, jeni prej të TURTUJVE, familjes së madhe Korçare.

'Po.'

'More djalë, e di që ju keni zë të bukur, të rrallë.

Djaloshi u skuq, ndërsa unë vazhdova:

'Alfred, që sot do bëj kërkesë që tu marrin të këndonin në Opera.

'Oh, ju po më bëni nje nder të madh,' tha Alfredi.

'Jo more djalë, unë si drejtuese Kori, i bëj nder Teatrit të Operas dhe të Baletit dhe jo juve,' i thashë.

'Ja kështu unë, bëra disa kërkesa radhazi në komitetin e qytetit tuaj, në ministri. Prita me padurim dhe vonë erdhi përgjigje e thatë nga Korça: 'Personin që ju kërkoni s’lejohet të këndojë në Opera, familja e tij është e deklasuar’. Eh! Ja kështu! Por të lutem, më thuaj, nga bëhet tani ky djalë zë mrekullueshëm?’

‘Si të gjithë, punon, jeton,’ i thashë.

Rozmaria, luajti kokën e menduar dhe tha:

‘S’është aq thjesht të thuash atë fjalë. Zë si i vëllait tënd Alfredit, nuk ka pasur dhe nuk do ketë në Opera.’

‘Por ai zë i bukur i vëllait që humbi, tani është bërë erë,’ fola kryeulur para varrit të tij.

Rreth meje dergjej një qetësi e thellë dhe toka merrte frymë ngadalë. U ula në gjunjë dhe duar dridhur sy përlotur vura një tufë me lule, bëra respektin shpirtëror ndaj vëllait tim të dashur.

Eh o vëlla, pse duhej të ish veç një imazh, lojë e mendjes së lodhur dhe zemrës sime të malluar.

Rreth meje dergjej një qetësi e thellë dhe toka me dukej sikur merrte frymë ngadalë. Gjunjë ulur dhe duar dridhur dhe sy te përlotur vura një tufë me lule. bëra respektin shpirtëror ndaj vëllait tim të dashur.

Mu kujtua gjithashtu takimi i fundit me vellane, para pesë vjetësh. Ne ishim te ulur në stol pranë bregut të detit Egje. Vëllai zë shuar gati si pëshpërimë më tha:

’Ky qytet të ha si molë, ky qytet kudo mbart djallëzinë. Më beso, më vjen të rrëmbej shpirtin tim dhe të zhdukem...’

Unë e pashë habitshëm vëllanë dhe u grinda me inat, më shumë me veten se me të:

‘Ç’thua vëlla, të lutem! A mund ta mposhtë djallëzia greke një burrë stoik dhe energjik si ty?!’

‘Hm! Vëlla, ti e di më mirë e se unë, emigracioni kështu e ka, emigranti gjithnjë do jetë i huaj, në vendin e huaj. Siç e di, unë kam 20 vjet që jetoj në këtë vend dhe ky vend akoma nuk na ka dhënë nënshtetësinë, por vetëm lejë qëndrimi. Dhe në çdo dy- tre vjet i përsëritim dokumentet. Qeveria këtij vendi na mban varur dhe po ti shkrepet na përzë brenda ditës,- ma ktheu vëllai në mënyrë ,enigmatike. Por kur pa hutimin tim ai dhe qeshi i shpenguar. Unë vazhdoja ta vështroja ngulët vëllanë dhe ai për të më qetësuar, luajti syrin ëmbëlsisht, si të më thoshte:

‘O vëlla, mos u mërzit unë e kisha me shaka. Jeta është si një loje shahu.’

'Hem!' i thashë dhe unë bëra sikur u qetësova.

Qielli filloi përsëri të rëndohej nga retë e zeza, të dendura, Maria, bija e mikut tim pa orën dhe na tha të shpejtonin, mund të binte shi nga çasti në çast. I thashë Marias nëse mundej të më ndihmonte të gjeja ndonjë hotel. Ajo pa nga i ati dhe qeshi ëmbël. Pa më kthyer përgjigje ajo i bëri shenjë shoferit të ngiste makinën drejt vrenjtësirës së lodhshme të qytetit të Selanikut.

Maria, vajza e mikut e kish shtëpinë në anën e kundërt dhe, 15 kilometra larg qytetit të Selanikut. Kur filluan të binin pikat e para të mëdha të shiut, shoferi ndaloi makinën përpara një shtëpie të lartë, dy katëshe, me verandë të madhe, mbuluar me tendë.

-Hë, erdhe, - dëgjova një zë grykor, pas banakut dhe që ju drejtua bijës së mikut tim, në gjuhën greke.

-Është i shoqi u çupës, - më pëshpëriti miku im.

I shoqi Maries ishte një burrë shumë i shëndoshë, përtej bluzës së portokallinjtë i shpërthente barku i madh si kacek. Flokët gjysmë të zbardhura, të pakrehura, i qëndronin të ngritura përpjetë. Burri grek i Maries më ngjau ari i shkalafitur, përpara Zanës së malit, Maries, bukuroshes, vajzës së mikut tim.

Me syrin tim dhe mendësinë kanadeze, përpara kësaj kamje dhe pasuri që kish bija e mikut tim, një farë mënyre pranohej kompromisi dhe bashkëjetesa e gjatë me burrin grek të dhjamosur dhe shkalafitur, aq me tepër tashmë i lidhte dhe vajza e rritur e mençur, e bukur si drita. Siç mora vesh më vonë e bija e Maries, me emrin Kaliopi, ishte në vitin e tretë të universitetit për ekonomik.

E kundroja me kënaqësi Marien bijën e mikut tim të hershëm, e cila me shpejtësi veshi uniformën e punës dhe filloi tu shërbente me shkathtësi klientëve grekë. Ajo lëvizte si flutur nga një tavolinë në tjetrën, shoqëruar me buzagazin e ëmbël. Kështu e mbaja mend që kur ishte e vogël e shkathët, e papërtuar, me buzagazin e hijshëm në fytyrën klasike ovale, shqiptare.

Unë dhe miku im hëngrëm darkë duke soditur shiun që derdhej furishëm në rrugë, ndërkohë mendoja: dhe jeta e njeriut është si ky shi, bie papritmas dhe qull tokën. Befas dhe jeta si shiu, pushon, toka e thith shpejt thahet dhe të duket sikur nuk ka rënë kurrë shi, sikur e njeriu kur vdes, të duket sikur nuk ka jetuar kurrë. Por shiu i dikurshëm kthehet në avull si shpirti i njeriut, ngjitet lart, kondensohet e më pas kthehet në shi, në ripërtëritje sikundër dhe jeta.

Dëgjova te bijën e mikut tim që tha:

-Baba, e shoh që jeni të lodhur, nëse doni, mund të flini.

Unë përsëri ngulmova të shkoja në hotel, por ajo pa më kthyer përgjigje, me buzagazin e ëmbël në buzë, na shoqëroi në një dhomë me dy shtretër, shtruar me kujdes, me çarçafë të pastër të bardhë borë. U tundova dhe pranova të flija aty, ku mund ta gjeja më mirë.

Nga ballkoni, në pjesën e prapme të shtëpisë, miku im përmes shiut të dendur, më tregoi oborrin e madh që shtrihej përpara nesh dhe një shtëpi të vogël diku përtej, në cep, e lyer me sherbet gërqele. Por tashmë kjo shtëpi, por më mirë do ta quaja kasolle të gërmuqur dhe irnosur nga koha, në murin anësor, prej dritares me xhama të thyera dilte një qyngj i zi i ndryshkur, si një relikë e vjetër, e trishtuar, njëlloj si shtëpitë fshatare në Shqipëri.

-Ajo kasolle atje, e tyrja është?- e pyeta mikun tim.

-Që ta dish mirë, kur ime bijë u martua me grekun, në atë kasolle i gjeti dhe, jetoi së bashku me prindërit e tij për vite me radhë,,- më tha miku im.

-Ashtu! Vërtet?!

-Po, po, ja, në atë kasolle që sheh. Kurse ne e kishim shtëpinë dykatëshe dhe në qendër të Korçës. Eh, ç’ti bësh fatit, varfërisë, kohës së poshtër dhe politikës së qelbur. Ime bije me mundin dhe djersën e saj... Hem, duararta ime bijë ndërtoi këtë lokal dhe shtëpi të madhe që sheh.

- I lumtë!

- Eh o mik, sime bije çfarë i sheh syri, i bën dora. Flori e kam këtë çupë, flori.

- Më behet shumë qejfi për këtë vajzë që ke.

-Hëm!- ia bëri i vrenjtur miku im dhe shtoi:- Le tërë gjithë atë punë të madhe, por i bëri ajo hyzmet vite me radhe edhe vjehrrit, atit të burrit që ishte njeri nevrastenik dhe ulok. Eh kështu ne ka jeta, mollën e mirë e hanë derrat. Si thua flemë?

-Flemë.

U shtriva në shtrat dhe vendosa duart nën kresë. Ndjehesha i mbushur, emocionuar dhe i trishtuar në kujtimet e paharrueshme me vëllain tim të ndjerë Fredin, që ndërroi jetë ashtu papritur dhe, unë nuk munda të shkoja në varrim, për shkak të korona virusit. Për mua ishte dhe mbetet vëlla i rrallë, shpirtgjerë, që asnjëherë nuk dinte të prishte qejf. Në vitet 90 im vëlla ngriti një barakë ku hapi një lokal të vogël dhe me të përpiqej të mbante familjen me bukë. Por mëhallën ku e kish ngritur barakën vëllai kishte komunistë nostalgjikë. Ata na kishin halë në sy, nuk mund ta pranonin që ish të pasurit, familja e madhe Turtulli të mëkëmbej përsëri, prandaj tinës në mesnatë dërguan hajdutë dhe pesë herë ja vodhën mallin që mbante në barakë. Vëllai merrte borxh dhe fillonte përsëri të mëkëmbej. Por hera e gjashtë ishte vjedhja dhe shkatërrimi më skandaloz dhe ndodhi në vitin e mbrapshtë i 97. Hajdutët pasi zbrazën breshëri automatiku, me leva shkatërruan derën e hekurt dhe rrëmbyen me gjithsej, çka gjetën brenda, të gjitha pajisjet elektronike dhe mallin. Për vëllain nuk kish zgjidhje tjetër përveç rrugës së kurbetit.

Ndaj doja të shprehesha, të tregoja kujtime, momente nga jeta me vëllain tim të dashur dhe të paharruar, por miku im s’ më dëgjonte, mendja e tij i gjezdiste gjetkë.

-Po fle?- dëgjova që më pyeti.

-Jo.

- Më vjen keq për time bijë,- më tha dhe rënkoi.

U ktheva ngadalë dhe vështrova ngulët drejt tij.

-Të vjen keq, e përse?- i thashë gati i nervozuar.

Ndërsa miku im vazhdoi.:

- Ta dish o mik, për këtë vajzë të mirë, zemër flori xhani im ma di.

U ngrita ndenjur dhe i thashë:

- Hej, o mik, sido që të vejë puna, vajza juaj, e ka të siguruar jetën, me gjithë këtë kamje, pasuri dhe, me një çupë të bukur si dritë.

-Por... ime bije asgjë nuk e ka të siguruar, prandaj më vjen keq.

- Hej çfarë thua! Më fal, por nuk ju kuptoj?!- i thashë:- Të lutem, fol më shkoqur.

-Hëm, ke të drejtë. Siç e pe, ka burrë të shëndoshë, mezi i lëviz bythet, dembel. Nuk e ndihmon vajzën për asgjë. Ai di vetëm të hajë, të përtypet si derr. Te çanaku me grosh e ka mendjen gjithë ditën. Çupa ime punon, e vetme që në pikë të mëngjesit deri në darkë. Lëre punën në lokal por dhe në pushimin e drekës ajo në vend të qetësohet për veten, ajo shkon përkujdeset për ullinjtë e tokat e grekut. Të thashë, për punë s’ ja ha njeri shkopin...

-Hem, edhe?!

-Eh o mik... e keqja është se ai derr grek akoma nuk i ka bërë pasaportizimin, domethënë s’i jep mundësinë të marrë nënshtetësinë greke. Të them të drejtën edhe unë tani vonë e mora vesh, mbasi ime bijë nuk më tregonte.

-Ou, ou ,ou! Hej, mos më luaj mendsh! Ata, a nuk janë të martuar?!- U grinda i habitur.

-Të martuar, prej më shumë se njëzet e ca vjetësh, me celebrim, në Korçë dhe këtu në Selanik.

-Atëherë?!

- Hm! Është e njohur djallëzia greke qysh me Kalin e Trojës së lashtë. Që ta dish mirë, qeveria greke me djallëzi ka lënë hapur një klauzolë të qelbur, nëse burri grek nuk vë firmën në polici, pra nuk do, tja japë aprovimin gruas së tij me shtetësi shqiptare të marrë nënshtetësia greke. Nuk ka burrë nëne të ndryshojë fatin e emigrantit.

- Kjo është poshtërsi!- u revoltova.

-He, he, ai mashkull grek, që të ngjan aq i qulltë, derr me zile, gati i prishur nga mendtë, nuk është aq budalla sa duket. Ky grek i ndruhet, ja ka frikën, vajzës sime, ai nën lëkurë ka djallëzinë e poshtër e të lashtë greke. Ai ja ka nevojën çupës sime, prandaj e mban të varur dhe e shfrytëzon si do. Ja e sheh kudo ngre krye djallëzia e lashtë greke.

-Ky është diskriminim, skllavëri!- bërtita në kupë të qiellit.

- Shë, ë, ë, ët, na dëgjon çupa. Ajo nuk do të bëhet pazar çështja e saj. Eh! Më vjen ta mbërthej për gryke greko maskara dhe ti jap një dru të mirë, po ç’të bëj, i prish shumë punë vajzës sime.

Përtej ballkonit vazhdonte të rridhte me potere shiu i errët, bllanka të mëdha. Nën perden e rëndë të rrebeshit Selaniku më dukej sikur fliste përçart. Gjithçka më la ndjesinë e thellë të boshllëkut.

Mu bë sikur dëgjova sërish zërin e shuar të vëllait tim Alfredit, i cili dikur, si pëshpërimë më tha:

’Ky qytet të ha si molë, kudo mbart djallëzinë e lashtë, Kalin e Trojës. Me vjen të rrëmbej shpirtin dhe të zhdukem...’

Kristaq Turtulli

Korçë: 10. Qershor. Toronto 22 dhjetor 2022