Leah Padalino - Kritike e kinematografisë
Moderator 
Kritike e kinematografisë
HOLLYWOOD: NJË E KALUAR TJETËR DHE NJË E TASHME E RE
Hollywood është një nga ato seriale që arriti të përçajë kritikët. Megjithatë, nuk duhet të harrojmë se ky është vetëm një rishkrim dhe se pretendimi i tij qëndron pikërisht në një drejtësi poetike që mjegullon rolet e një epoke.
Në vetëm 7 episode, Hollywood arriti të rishkruante të shkuarën. Seriali i ri i Jan Brennan dhe Ryan Murphy për Netflix i ka ndarë kritikët plotësisht. Me pak fjalë, ju ose e doni atë ose e urreni atë. Për shumë, është sipërfaqësore dhe iluzore të rishkruhet një epokë e shënuar nga magjepsja, por edhe nga pabarazia.
Hollivudi na kthen në atë kohë kur kinemaja shkëlqeu dhe ishte forma më e mirë e argëtimit. Vepra na fton të udhëtojmë në Hollywood-in e viteve 1940 dhe 1950. Në këtë qytet ku ëndrrat dukeshin të bëra në celuloid dhe ku yjet krahasoheshin me hyjnitë.
Por larg kësaj pamjeje hyjnore, kishte histori shumë më të errëta. Seriali fillon duke na paraqitur një botë mjaft mizore, kalimtare dhe të padrejtë. Ajo më në fund imagjinon se si do të dukeshin çmimet Oscar sot nëse e kaluara do të ishte ndryshe. Në qytetin e ëndrrave të gjithë mund ta imagjinojmë.
PALIMPSEST: TË VËRTETAT DHE GËNJESHTRA
Kur themi se Hollywood është një rishkrim, nënkuptojmë se, në një kontekst të botës reale, shfaqja po shkruan një histori të re. Në këtë kuptim, koncepti i palimpsestit është ndoshta më i përshtatshmi. Një palimpsest nuk është gjë tjetër veçse një dorëshkrim që është fshirë që të mund të shkruajmë përsëri mbi të. Edhe pse ruan disa gjurmë të origjinalit ose të mëparshmit.
Në fakt, çdo histori e bazuar në ngjarje reale është diçka si një palimpsest. Edhe pse ka një kontekst real, ka vend për trillim apo imagjinatë. Në rastin e Hollivudit, ne mund të shohim qartë epokën që është prekur. Një kohë kur një fytyrë e bukur dhe imazhi që ajo projektonte kishte më shumë rëndësi sesa cilësia e interpretimit. Kështu, identifikojmë disa personazhe të njohur, si Rock Hudson apo Vivien Leigh; megjithatë, shumica e asaj që shohim është, thjesht, trillim.
Adhuruesit e Ryan Murphy e dinë shumë mirë se skenaristi është një adhurues absolut i atyre viteve të arta të Hollivudit dhe veçanërisht i aktores Bette Davis. Në vitin 2017, ai luajti një nga grindjet më famëkeqe të celuloidit në serinë FEUD: Bette dhe Joan.
Ndoshta kjo është arsyeja pse disa shikues dhe disa kritikë prisnin të shihnin një kritikë të ashpër të epokës dhe industrisë së filmit. Në FEUD: Bette dhe Joan, Murphy rikrijoi mjedise, dy aktoret, por ai vuri në dukje drejtpërdrejt fajtorët kryesorë të kësaj grindjeje dhe lëshoi një kritikë të ashpër ndaj industrisë.
Megjithatë, Hollivudi paraqitet ndryshe. Historia mund të rishkruhet në shumë mënyra. Mund të ketë shumë gjurmë të realitetit. Ose mund të rishpikim gjithçka nga fillimi.
Në këtë kuptim, për shumë të involvuar, Hollivudi i ngjan filmit të fundit të Quentin Tarantinos, na ishte njëherë në Hollywood, jo për të trajtuar një epokë apo çështje të përbashkët – por për të filluar nga diçka reale dhe tragjike me qëllim që t’i jepet përfundimi përrallor.
Hollivudi nuk është gjë tjetër veçse një përrallë, edhe pse vepra është gjithashtu kritike. Por kjo është një kritikë delikate që qëndron më shumë në rishkrim sesa kritikë të drejtpërdrejtë. Me fjalë të tjera, kritika qëndron pikërisht në këtë ndryshim të së shkuarës. Në këtë drejtësi poetike që do të ndryshonte përgjithmonë të tashmen tonë. Po kështu, pavarësisht nga ndarja e shkaktuar pas publikimit të tij, audienca dhe kritikët në përgjithësi priren të bien dakord me duartrokitje unanime për vënien në skenë dhe realizimin e tij.
DHE NËSE…
Dhe nëse... pra në këtë fjali është ajo që strehon Hollywood-i. Po sikur gjërat të kishin qenë ndryshe, dhe sikur homoseksualiteti të mos ishte problem, dhe nëse yjet do të kishin mundur të jetonin jetën e tyre pa pasoja, dhe sikur të mos kishte pasur racizëm...
Ndoshta për shikuesit e sotëm, kinemaja nuk është ai synimi i paarritshëm dhe jeta e yjeve nuk është idealizimi më absolutj. Në epokën e menjëhershme, ne të gjithë e dimë se idhujt tanë nuk janë të përsosur, dhe gjithnjë e më shumë njerëz po inkurajohen të flasin për pa përsosmëritë e tyre (qofshin çështje fizike, shëndeti mendor, etj.) Por në vitet 1950, kinemaja ishte ndoshta forma më e madhe e argëtimit dhe një vend ku njiheshin kanunet.
Si rezultat, yjet ishin shumë të ekspozuar dhe të detyruar për të fshehur orientimin e tyre seksual, për shembull. Është e vërtetë që ende mbizotërojnë kanunet e bukurisë. Por jemi dëshmitarë të ndryshimeve të vazhdueshme që turbullojnë modelet e imponuara.
Kështu, Hollywood rikrijon veten në një të kaluar ku gjithçka mbeti e fshehur. Ku mundësitë e barabarta ishin thjesht një ëndërr që nuk mund ta shihnit as në film.
Ajo që është interesante lidhet me faktin se seriali na flet për një djalë të ri, i cili, si shumë të tjerë, mendon se mund të ketë një shans në fabrikën e ëndrrave. Ky i ri është Jack, një veteran lufte, gruaja e të cilit është shtatzënë me binjakë. Larg nga idealizimi i tij, seriali e vendos atë të përballet me probleme ekonomike që janë një kontrast i ashpër me ëndrrat e tij për t'u bërë një yll i madh.
Mes harpive, përfaqësuesve që mendojnë se zotërojnë klientët dhe jetën e tyre dhe grave që jetojnë nën hijen e burrave të tyre, protagonistet e serialit duhet të luftojnë për një projekt që është larg kanuneve të vendosura nga industria.
Ky projekt nuk është asgjë tjetër veçse një Peg, më vonë Meg, një film i shkruar nga një afrikano-amerikan. Ashtu si Hollivudit, kemi të bëjmë me një palimpsest i bazuar në historinë e vërtetë të Peg Entwistle, një gruaje të re që e pa karrierën e saj të frustruar. Ajo më në fund kreu vetëvrasje duke u hedhur në boshllëk nga H-ja e posterit ikonik të Hollivudit.
Me fjalë të tjera, një projekt që është një shfajësim i standardeve të industrisë, që tregon, pikërisht, anën e errët të Hollivudit. Gjithë kësaj duhet t'i shtojmë faktin se në të shfaqet një aktore me ngjyrë, Camille. Deri më tani, ajo ishte e detyruar të luante rolin e shërbëtores, vetëm për shkak të ngjyrës së lëkurës së saj.
Kjo pasqyron veçanërisht mirë serinë. Dhe na kthen në mënyrë direkte dhe indirekte te Gone with the Wind dhe sesi aktorët dhe aktoret zezake duhej të luanin shërbëtorë. Por edhe për të përfaqësuar rolet e tyre në mënyrë qesharake dhe karikaturale.
HOLLYWOOD: DREJTËSI POETIKE
Hollivudi përfundon të jetë një përrallë, por e bën drejtësinë e poezisë. Ai ndëshkon të keqen e një epoke dhe rishkruan një histori duke shpërblyer drejtësinë dhe barazinë. Ne shohim një Rock Hudson që arrin të jetojë jetën e tij pa u fshehur. Një aktore me ngjyrë që merr një Oscar për një rol kryesor. Dhe një grua që drejton një studio prestigjioze.
Ky gjithashtu nxjerr në pah çështjen racore. Në të vërtetë, ai na prezanton me Rajmondin, një regjisor të ri me origjinë aziatike, i cili, megjithatë, nuk ka pothuajse asnjë tipar aziatik. Kjo është arsyeja pse, ndryshe nga personazhet e tjerë aziatikë, Raymond gëzon një privilegj të caktuar.
Në mënyrë të ngjashme, nëse ndalemi së menduari për temën e prostitucionit, shpesh konstatojmë se përballë personazheve meshkuj që merren me të, pyetja trajtohet në mënyrë komike ose më miqësore, ndërsa kur bëhet fjalë për femrat, ka një tendencë të fortë ndaj dramës.
Hollivudi, në këtë kuptim, mund të na duket joserioz kur i qaset temës së prostitucionit mashkullor në një mënyrë mjaft të lehtë. Megjithatë, nuk duhet të harrojmë se ai largohet nga tragjiku dhe komikja për të na paraqitur në mënyrë të drejtpërdrejtë. Me fjalë të tjera, ai rishkruan rolet. Dhe pretendon se shumë yje kanë qenë viktima të prostitucionit me qëllimin e vetëm për të arritur majat.
Kjo është një përrallë. Megjithatë, shfaqja nuk i shmanget kritikave, si ajo e përmendur më lart për prostitucionin apo përfaqësuesit e aktorëve; në këtë linjë vlen të përmendet një Jim Parsons që largohet nga Sheldon Cooper që të gjithë e njohim për të na treguar një njeri që përveçse ka një të kaluar historike, në terma bashkëkohorë, do të na kujtojë shumë Harvey Weinstein.
Dhe të gjitha këto kritika fillestare përfundojnë duke na kujtuar se vetëm lufta jonë mund të ndryshojë të ardhmen dhe të tashmen. Nëse, në Hollywood të viteve 1950, një grup njerëzish do të kishin vendosur të shtynin përpara një projekt si ai i Megut, e tashmja jonë mund të ishte shumë ndryshe.
Mund ta duash ose ta urresh, por e vërteta është se Hollywood, në fantazinë e tij, përfundon duke na kujtuar se lufta nuk ka mbaruar, se ka shumë për të bërë dhe se kërkesa për barazi duhet të jetë e pranishme: kjo është e vetmja mënyrë që të gjithë ne të kemi të njëjtat shanse.
Përktheu Ismail Ismaili
