Valeria Sabater Psychologue - INTELIGJENCA DHE MENÇURIA
Moderator 
INTELIGJENCA DHE MENÇURIA
5 NDRYSHIME QË IA VLEN TË NJIHEN
Inteligjenca dhe mençuria nuk nënkuptojnë të njëjtën gjë, edhe pse ne i përdorim këto dy terma në mënyrë të ndërsjellë në gjuhën e përditshme.
Ne jetojmë në një shoqëri ku efikasiteti dhe rezultatet vlerësohen dhe ku, me sa duket, vetëm më të zgjuarit janë të destinuar të triumfojnë. Megjithatë, vetëm më të mençurit arrijnë lumturinë e vërtetë, sepse ata udhëhiqen nga vlerat, përdorin mirësinë dhe zbatojnë një pikëpamje më optimiste për jetën.
Nëse tani kërkojmë në fjalor termin mençuri, do të gjejmë një përkufizim të thjeshtë: aftësinë e njerëzve për të vepruar me arsye të shëndoshë, maturi ose aftësi dalluese. Pyetja e parë që vjen në mendje është: a nuk na jep inteligjenca të njëjtën aftësi për të jetuar çdo ditë? A nuk na garanton koeficienti mesatar ose i lartë i inteligjencës fuqinë për të marrë vendime të drejta?
“Mençuria e vërtetë qëndron në njohjen e injorancës së vetvetes.”
-Sokrati-
Përgjigja është po, dhe është e vërtetë që kur flasim për inteligjencën, shfaqen disa nuanca. Kështu, stili i personalitetit dhe pjekuria emocionale janë kushte që padyshim ndikojnë në performancën e personit të zgjuar, si dhe në potencialin e tij pak a shumë të aftë për të kultivuar mirëqenien e tij dhe të të tjerëve.
Inteligjenca dhe mençuria janë dy koncepte interesante që duhen nuancuar, analizuar dhe ndarë; qëllimi është për të dalë me një ide më të saktë dhe më të dobishme. Sepse nëse ka diçka që dëshirojmë, përtej të paturit një koeficient të inteligjencës së lartë, është të jemi në gjendje të zhvillojmë mençuri të jashtëzakonshme jetësore dhe t'i japim formë një virtyti verbues, atij që shkon pak më tej përtej fushës njohëse dhe emocionale.
Dallimet midis inteligjencës dhe mençurisë
Sado kureshtare të na duket, dallimet midis inteligjencës dhe mençurisë nuk ishte studiuar kurrë para fundit të shekullit të 20-të. Koncepti i mençurisë ka qenë gjithmonë i lidhur me disiplina filozofike apo edhe shpirtërore, me mjeshtër të mëdhenj grekë apo figura të mëdha budiste që na kanë ndriçuar me idetë, reflektimet dhe këshillat e tyre transcendente.
Në dekadat e fundit, psikologjia ka filluar të thellohet në këtë temë. Puna, si ajo e kryer nga dy profesorë nga Departamenti i Psikiatrisë në Universitetin e Kalifornisë në San Diego - Doktor Dilip V. Jeste dhe Doktor Thomas W. Meeks - ka sqaruar disa ide shumë interesante.
Pra, ndryshimet midis inteligjencës dhe mençurisë janë si më poshtë.
Përvoja në vetvete nuk na bën më të mençur
Kjo ide është interesante dhe rrëzon një mit klasik. Thuhet shpesh se përvoja që sjell jeta na siguron edhe urtësi. Megjithatë, nuk ka asnjë lidhje të drejtpërdrejtë dhe të fortë midis të jetuarit shumë apo pak dhe të bëhesh i mençur. Ky virtyt nuk vjen natyrshëm me moshën.
Për më tepër, në lajme, disa studiues në fushën e psikologjisë dhe sociologjisë po përpiqen të kuptojnë pak më shumë këto procese sociale, emocionale dhe njohëse që e shndërrojnë përvojën në urtësi. Fakti është se ka variable të tjerë që shërbejnë si matës mes të dyjave, si p.sh. aftësia për reflektim e kushtëzuar nga shoqërimi i paramenduar në mit (përvoja/mençuria).
Inteligjenca na bën efikas dhe më të aftë nga pikëpamja etike
Njerëzit e zgjuar kanë një ndjenjë të fortë të efikasitetit dhe asaj që ata e konsiderojnë si "të drejtë". Në këtë mënyrë, kur diçka nuk i përshtatet pritshmërive të tyre, shpesh shfaqet zhgënjimi. Këta njerëz zakonisht janë të fokusuar në qëllime, konkrete dhe mbi të gjitha në rezultate të mundshme.
Ky vizion shpesh i bën ata të bien në gjendje shumë të lodhshme sepse -në përgjithësi- njerëzit me Koficient të lartë nuk e tolerojnë shumë pasigurinë dhe është pikërisht ky faktor që i dallon nga njerëzit e mençur. Këta të fundit janë në gjendje të pranojnë të papriturën, atë që nuk përshtatet, atë që nuk shkon ashtu siç shpresonim… Këta dinë t'i vënë gjërat në perspektivë dhe të adoptojnë një vështrim më të durueshëm, të qetë dhe të kuptueshëm ndaj realitetit.
Njerëzit e mençur marrin vendime më të mira
Dëshirojmë të theksojmë edhe një herë se ka shumë dallime individuale midis njerëzve që kanë një koeficient të lartë. Disa marrin vendime të drejta dhe të përgjegjshme, ndërsa të tjerë thjesht e lënë veten të magjepsur nga një anë praktike ose objektive, pa marrë parasysh nuancat e tjera.
Tani, nëse ka vërtet një ndryshim mjaft të qartë midis inteligjencës dhe urtësisë, është se ky dimension i fundit karakterizohet nga shoqërimi i tij me mendjet më të hapura, nga integrimi i diçkaje që shkon përtej njohurive të thjeshta praktike. Njerëzit e mençur kanë një përvojë të menduar, një ndjenjë të thellë të jetës dhe kjo i ka bërë ata të pranojnë pasiguri dhe kohë të vështira.
Ata gjithashtu kanë një vetëdije më të saktë se si zhvillohen ngjarjet me kalimin e kohës. E gjithë kjo u jep atyre një ndjenjë më të madhe ekuilibri, një sens më të përcaktuar.
Inteligjenca mund të përdoret për mirësi ose keqdashje
Inteligjenca e lartë mund të zbatohet për qëllime fisnike ose, përkundrazi, mund të përdoret për të manipuluar, komplotuar, tradhtuar ose ngritur veprime të sofistikuara për një qëllim të keq. Mund të orientohet edhe drejt qëllimeve më fisnike dhe më të larta.
Mençuria, nga ana tjetër, është e lidhur me ndjenjën më të vërtetë të mirësisë; ka pasur gjithmonë këtë konotacion të ngarkuar të mjeshtërisë, humanizmit dhe ndjenjës shpirtërore që frymëzon të tjerët të kultivojnë vepra të mira.
Të mençurit janë optimistë
Një tjetër ndryshim interesant midis inteligjencës dhe mençurisë është se virtyti i fundit pothuajse gjithmonë ndan një pikëpamje shumë pozitive për jetën, njerëzit dhe realitetin. Ky qëndrim kryesisht shpresëdhënës dhe i freskët është i lidhur me atë që përshkruam më parë, ndjenjën e tij të mirësisë. Kjo është arsyeja pse njerëzit e mençur kanë dhuratën e lindur për të na lëvizur, duke na dhënë energji dhe motivim për të vazhduar të ecim përpara, për të dëgjuar këshillat e tyre dhe për të imituar vizionin e tyre personal për gjërat.
Për të përfunduar, është e mundur që sapo të arrijmë në këtë pikë, të pyesim veten nëse është më mirë të jesh i mençur apo shumë i zgjuar. Në fakt, asnjëri dimension nuk është më i mirë se tjetri, sepse ka të urtë që nuk janë as të shkëlqyer dhe as inteligjentë, por që në jetën e tyre të përditshme janë jashtëzakonisht efikas dhe të lumtur.
Prandaj, ne mund të aspirojmë (në masën e mundësive tona) për të dy dimensionet. Ne mund të trajnojmë proceset tona njohëse, të përmirësojmë inteligjencën tonë emocionale dhe të integrojmë çdo përvojë nga një këndvështrim më kuptimplotë, i qetë dhe optimist.
Në fund të fundit, urtësia është arti i njohjes së asaj që ka më shumë rëndësi në çdo moment dhe aftësia për të aplikuar përgjigjet dhe strategjitë e duhura për të arritur mirëqenien dhe për të qenë në gjendje t'ua përcjellë atë të tjerëve. Këtu qëndron çelësi i vërtetë.
Përktheu : Ismail Ismaili
