Varri Egjiptian zbulon dy tragjedi të humbura të Euripidit (Pëtktheu Ismail Ismaili)
Moderator 
NJË ËNDËRR E REALIZUAR': VARRI EGJIPTIAN ZBULON DY TRAGJEDI TË HUMBURA TË EURIPIDIT
Nga Marinea Benoit
Pasazhe të pabotuara nga dy drama të munguara të Euripidit, një prej tre tragjedianëve të mëdhenj të antikitetit, janë gjetur në një varr modest të shekullit të 3-të jo shumë larg Kajros, Egjipt. Nëse prania e një vepre të tillë letrare në varr mbetet misterioze, rreshtat në greqisht që përmban i atribuohen qartë autorit antik.
Një fotografi e papirusit e shkruar në anën vertikale të tij (në varësi të thurjes së fibrave). Me përmasa 27 centimetra katrorë dhe i datuar në fund të shekullit të III-të, ai zbulon pasazhe të pabotuara më parë nga dy drama të humbura të Euripidit, Polyidus dhe Ino. Basem Gehad
Është një ngjarje e vërtetë në botën e helenistëve. Më 1 gusht 2024, dy studiues në Universitetin e Kolorados, në Boulder (Shtetet e Bashkuara), njoftuan se po përgatiteshin të publikonin rezultatet e muajve të gjatë hetimi në fragmente të teksteve të panjohura nga dramaturgu i lashtë grek Euripidi, një nga tre tragjikët e mëdhenj të epokës klasike me Eskilin dhe Sofokliun.
Sipas Yvona Trnka-Amrhein, asistent profesor i klasikëve, dhe John Gibert, profesor dhe specialist botëror i letërsisë së lashtë greke, një papirus i zbuluar së fundmi në një varr egjiptian nga shekulli i III pas Krishtit përmban ekstrakte të pabotuara më parë nga dy drama të paplota të Euripidit, Polyidus. dhe Ino , shkruar në shekullin e V para Krishtit.
Një zbulim i tillë është i jashtëzakonshëm, pasi nuk ka më shumë se tridhjetë tragjedi të lashta greke që na kanë ardhur. "Ne nuk besojmë se ka pasur një zbulim të kësaj rëndësie që nga vitet 1960," entuziazmoi John Gibert në një deklaratë për shtyp . “Është e pabesueshme!” , nga ana e saj, Yvona Trnka-Amrhein i tha Sciences et Avenir . “Është një ëndërr e realizuar.”
Format qesharak, vend qesharak
Pika fillestare për këtë zbulim të jashtëzakonshëm daton në nëntor 2022. Në këtë periudhë, arkeologu egjiptian Basem Gehad gërmoi në emër të Ministrisë së Turizmit dhe Antikiteteve nekropolin e Filadelfias, që ndodhet në verilindje të Fayoum , afërsisht 85 kilometra në jugperëndim të Kajros. .
Nga një varr modest i një gruaje rreth 40-45 vjeç, në të cilin prehej edhe mumia e një fëmije, sapo është nxjerrë një papirus intrigues me përmasa 27 centimetra katrorë, me përmasa jashtëzakonisht të mëdha. Akoma më befasuese, është i vetmi tekst letrar, mes dokumenteve të tjera, i gjetur në këtë varrim.
"Ne nuk mendojmë se ka pasur një zbulim të kësaj përmasash që nga vitet 1960."
“ Nuk dihet nëse është vendosur aty me qëllim apo është futur thjesht në mbushjen e varrit me materiale të tjera të lirshme ,” shpjegon Yvona Trnka-Amrhein. “Është e mundur që papiruset e grumbulluara për qëllime mumifikimi janë hedhur nga era në nekropol dhe kanë përfunduar në varr rastësisht, megjithëse e di që të tjerët do të donin të shihnin një lidhje më të ngushtë mes tyre dhe të ndjerit”.
Në të njëjtën kohë, Basem Gehad i dërgoi fotografinë e papirusit të madh Yvona Trnka-Amrhein, me të cilën ai bashkëpunon rregullisht. Papirologu, ekspert në ndërveprimet mes letërsisë greke, latine dhe egjiptiane, arrin të deshifrojë 98 rreshta. Më pas ajo filloi një kërkim të shpejtë në bazën e të dhënave duke bashkuar të gjitha tekstet e lashta greke, Thesaurus Linguae Graecae , të vënë në shërbim nga Universiteti i Kalifornisë, Irvine (Shtetet e Bashkuara). Softueri konfirmon atë që ajo dyshon: ajo është padyshim në prani të ekstrakteve të panjohura nga një shfaqje e Euripidit.
80% Tekst I Pabotuar
22 nga rreshtat e tij njihen nga softueri dhe i atribuohen autorit klasik, por 76 të tjerat mbeten të pashoqe. Euforike, Yvona menjëherë dëshiron të ndajë lajmin me një ekspert të tragjedisë së lashtë greke. Ajo nuk ka nevojë të shikojë larg: kolegu dhe mentori i saj, John Gibert, është një nga specialistët kryesorë në botë.
Të dy ata punuan për disa muaj në një skanim me rezolucion të lartë të dokumentit, pasi ligji egjiptian aktualisht ndalon rreptësisht nxjerrjen e antikiteteve nga Egjipti, edhe për studimin e tyre shkencor. “John Gibert dhe unë ende përfunduam duke shkuar në Egjipt në tetor 2023 për të studiuar papirusin e vërtetë në një moment”, thotë Yvona Trnka-Amrhein. Pasi deshifruan shumicën e fjalëve dhe u siguruan që stili dhe metri të korrespondonin me kanonet e tragjedisë së lashtë greke, dyshja u bë e sigurt se Euripidi fshihej me të vërtetë pas rreshtave të tij.
Sot janë gjetur në tërësi 19 tragjedi të Euripidit, por ato përfaqësojnë vetëm një pjesë të vogël të veprave të shkruara nga autori në atë kohë. Specialistët vlerësojnë se dramaturgu ka shkruar rreth 95 drama, nga të cilat ka rreth pesëdhjetë fragmente. Polyidus dhe Ino janë ndër këto pjesë fragmentare, të quajtura edhe "tragjeditë e humbura". “Ato thuhet se janë të humbura sepse nuk ruheshin në traditën e dorëshkrimeve mesjetare, siç është rasti i Medeas”, shpjegon Yvona Trnka-Amrhein. “Ne dinim për këto dy shfaqje, sepse ka lista me tituj të dramave të Euripidit, citate nga të dyja dramat e ruajtura nga autorë të tjerë grekë dhe përmbledhje komplote të miteve që ata vendosën në skenë”.
Një komplot i ri
Polyidus merr një mit të lashtë Kretan në të cilin mbreti Minos dhe mbretëresha Pasiphaë i kërkojnë një shikuesi - Polyidus - të ringjallë djalin e tyre Glaucus pasi ai u mbyt në një kazan me mjaltë. "Polyidus arrin ta ringjallë djalin duke përdorur një bar që ai kishte parë tashmë një gjarpër duke e përdorur për të ringjallur një tjetër ," shpjegon Yvona Trnka-Amrhein. "Pra, shfaqja nuk është një nga ato tragjedi ku të gjithë vdesin." Ekstraktet e deshifruara nga studiuesit tregojnë momentin kur Minosi dhe Polyidus vënë në dyshim aspektin moral të ringjalljes së të vdekurve.
Në Ino , vdekja është gjithashtu tema qendrore. Halla e perëndisë greke Dionis dhe anëtare e familjes mbretërore të Tebës, Ino dëshiron të eliminojë fëmijët e burrit të saj, mbretit të Thesalisë, sepse ata vijnë nga një martesë e mëparshme dhe kërcënojnë pushtetin e saj. Por fragmenti i ri zbulon një komplot krejt të ri: “Një grua tjetër, gruaja e tretë e mbretit, këtë herë është njerka e keqe dhe Ino është viktima” , rrëfen studiuesi.
Duke parë fëmijët e saj të kërcënuar, Ino kthehet kundër saj, duke e shtyrë atë të vrasë pasardhësit e saj dhe të bëjë vetëvrasje. "Kopjet e vjetra të të njëjtit tekst mund të jenë të ndryshme për një sërë arsyesh. Ndryshimet mund të rezultojnë nga procesi i prodhimit të librit, për shembull, gabimet e kopjimit ose përdorimi i modelit të gabuar për të kopjuar, ose mund të jenë rezultat i shtimit të aktorëve rreshta shtesë ose modifikimi i tekstit origjinal për të përditësuar tragjedinë ose për t'u dhënë disa aktorëve role pak a shumë të rëndësishëm."
"Ndodh që kopjet e vjetra të të njëjtit tekst janë të ndryshme për arsye të ndryshme"
Duke qenë se gërmimet nuk kanë përfunduar ende në nekropolin e Filadelfias, Yvona Trnka-Amrhein dhe John Gibert shpresojnë që papirusët e tjerë të shohin dritën e ditës. Në qershor 2024, një konferencë kushtuar papirusit u organizua në Qendrën për Studime Helenike (CHS) në Uashington DC. Punimet nga kjo konferencë do të publikohen në formë vëllimi nga Harvard University Press dhe së shpejti do të jenë të disponueshme për qasje të hapur në faqen e internetit të CHS.
Yvona Trnka-Amrhein, John Gibert dhe studiues të tjerë gjithashtu së shpejti do të publikojnë disa artikuj vijues mbi tema të ngjashme. “Ne ndihemi jashtëzakonisht me fat që kemi punuar në këtë material dhe presim reagime nga e gjithë bota ,” përfundoi Yvona Trnka-Amrhein.
Pëtktheu Ismail Ismaili
